Euskal hitz eta leku izenen jatorrizko esanahiak. Gizarteaz eta gizakiaz hausnarketa batzuk.
martes, 12 de noviembre de 2024
KEZKA - KOSKA. Preocupación - Muesca. Jatorrizko esanahiak.
lunes, 11 de noviembre de 2024
TANKERA. Manera, apariencia. Forma de ser, carácter. Aspecto, tipo, estilo. Jatorrizko esanahia. Significado originario.
ZORROTZ - KAMUTS. Afilado - Romo. Jatorrizko esanahiak. Significados originarios.
sábado, 9 de noviembre de 2024
NESKA - MUTIL - EZKON(DU). Chica - Chico - Casarse. Ezkontza: Boda. Jatorrizko esanahiak. Significados originarios.
El significado de ARRATIA, valle en Bizkaia, Euskal Herria.
◇◇◇
▪︎ARRATIA, Valle de
•Valle suroccidental de Bizkaia que está bajo el Gorbea en la muga con Araba, Euskal Herria.
¤ Sarrera
•Arratia-Nerbioi Bizkaiko hego-mendebaldeko eskualdea da, Arabarekin muga egiten duena. Eskualdearen izena Arratia eta Nerbioi ibaietatik dator.
Mendi nagusiak Gorbeia
eta Itxina dira.
Hamasei udalerrik osatzen dute eskualdea, Arratia haranekoak barne:
▪︎Arakaldo
▪︎Arantzazu
▪︎Areatza
▪︎Arrankudiaga
▪︎Arteaga
▪︎Bedia
▪︎Dima
▪︎Igorre
▪︎Lemoa
▪︎Orozko
▪︎Otxandio
▪︎Ubide
▪︎Ugao
▪︎Urduña
▪︎Zeanuri
eta
▪︎Zeberio.
•Arratia eskualde guztiz euskalduna da, biztanleria osoaren %75ek baino gehiagok euskara erabiltzen baitu egunerokoan. Hala ere, alde handiak daude herri batzuen eta besteen artean.
•Oro har, Mendebaleko euskararen aldaera bat dute jatorrizko euskalkia eskualdean.
•Arratia eskualdeko euskara gorde eta berreskuratzeko helburuarekin sortu zen duela urte batzuk Geure Berbategie programa.
•Programa horrek bertoko euskararen irautea bideratu nahi du, eta horretarako kanta herrikoiak, esaerak, aditzak, lexikologia, toponimia etab. aztertu eta ikasi dira, betiko gordetzeko asmotan.
¤ Etimología
< *AURRE ZAN HEDA DAN HARAN
•AURRE:
delante, adelante
•ZAN:
grande, gran
mucho, muy
(*zan den > handî :
que es grande, grande, gran
que es mucho, mucho, muy)
•HEDA:
extender(se), desplegar(se), desplazar(se), llegar hasta, fluir
•DAN:
que es (del verbo izan)
•HARAN:
valle
¤ Significado
•Valle Que Se Extiende Muy Adelante
•Valle que Llega Hasta Muy Adelante
(Delante/Adelante: Viniendo de Araba por el Gorbea se avanza por Arratia hasta el centro de Bizkaia y el mar Cantábrico)
¤ Evolución fonética y aglutinación
•Fases:
0.
< *Aurre Zan Heda Dan Haran
1.
> *Arre Han Îte r ÂrÂ
2.
> *ARRi h TI ^ Â^Â
3.
> ARR ^Â TI ^Ā = ARRÂTIĀ
☆
•Etimologías propias de @fga51
◇◇◇
viernes, 8 de noviembre de 2024
DAMU(TU). Arrepentimiento, Pesar Pesadumbre, Pena. Arrepentirse. Jatorrizko esanahiak. Significado originario.
EIHERA. Molino. Jatorrizko esanahia. Significado originario.
jueves, 7 de noviembre de 2024
ALARGUN. Viuda / Viudo. Jatorrizko esanahia. Significado originario.
miércoles, 6 de noviembre de 2024
EKAITZ. Tormenta, Tempestad, Temporal. Jatorrizko esanahia.
LOKATZ. Barro, Lodo, Fango. Jatorrizko esanahia.
lunes, 4 de noviembre de 2024
EKOITZI / EKOITZ / EKOIZTU. Producir. Jatorrizko esanahia.
sábado, 2 de noviembre de 2024
OLDAŔ. Ataque, Acometida. Ímpetu, Arrojo. Jatorrizko esanahia.
viernes, 1 de noviembre de 2024
AZTURU = AZTI. Adivino. Igarle. Jatorrizko esanahia.
Monte PEŔDIDO: "Alta cumbre entre otras dos", en el Pirineo de Huesca, Aragón. Jatorrizko esanahia. / Significado originario.
¤ Monte PEŔDIDO <> PEŔDITO
en el Pirineo Aragonés de Huesca.
Monte Perdido edo Mont Perdito mendia (aragoieraz Mont Perdito, frantsesez Mont Perdu) Erdialdeko Pirinioetako hirugarren gailurrik garaiena da, 3.355 metrorekin. Mont Perdito Tres Serols mendigunean kokaturik dago, Cilindro (3.328 m) eta Pico Añisclo (3.254 m) mendiekin batera.
Ordesako haranean, Huescako probintzian (Aragoi), kokaturiko mendi hau, Europako mendigune kalkareo garaiena da. Monte Perdidoko mendigunearen bi aldeak (bai espainiarra, eta bai frantsesa) babesturiko eremuak dira, Espainiako aldea Ordesako parke nazionalean dago, eta Frantziako aldea Parc National des Pyrénéeseko parke nazionalean.
☆☆☆
¤ Etimología
< PEŔDIDO <> PEŔDITO
< 'BEŔ-arTE-DOŔ'
☆
▪︎Monte PERDIDO <> PERDITO
0.
< *BEŔ HAITZ HEDA GOI ORO
TAŔTEAN DEN
HEDA GOI DOŔ ORO HAITZ •
¤ Significado
•TODA EXTENSA ALTA CUMBRE ROCOSA
QUE ESTÁ ENTRE
DOS PEÑAS EXTENDIDAS ARRIBA DEL TODO.
•PICO ROCOSO MUY ALTO
QUE ESTÁ ENTRE
OTROS DOS ALTOS PICOS ROCOSOS.
•ALTA CUMBRE ENTRE OTRAS DOS.
¤ Evolución fonética
y aglutinación del nombre
0.
< *BEŔ HAITZ HEDA GOI ORO
TAŔTEAN DEN
HEDA GOI DOŔ ORO HAITZ •
1.
> *BEŔ ÊTZ ÎRE HUI U^U
TE^TIE^ RI^
ÎRE HUI DO^ O^O ÊTZ •
2.
> *BEŔ ÎZ (Î^I ÎI I^I)
TÊTÊ ^Î
^Î^I ÎI DÔ Ō ÎZ
3.
> *BEŔ Î^
TÊTÊ
(Ī^) DŌ (Ī^)
= *BERR(Î)T(Ê)TÊDŌ
4.
> *BEŔ(T)TÊDŌ = *BEŔTĪDŌ
> PEŔTĪDŌ > PEŔDĪDŌ
♧◇♧
¤ Etimologías propias de @fga51.
♧◇♧