Euskal hitz eta leku izenen jatorrizko esanahiak. Gizarteaz eta gizakiaz hausnarketa batzuk.

martes, 31 de diciembre de 2024
BALTZOLA Cuevas, barrio y arroyo. Dima, Arratia. Bizkaia, Euskal Herria. Jatorrizko esanahia.
lunes, 30 de diciembre de 2024
IRRI egin / Irribarre Sonreir, Sonrisa Reir, Risa Burla, Burlarse Mofa, Mofarse. Jatorrizko esanahia.

GEZUŔ eta EGIA. Mentira y Verdad.
◇◇◇
¤ GEZUŔ eta EGIA
•Mentira y Verdad
☆☆☆
▪︎EGIA
•verdad, realidad
0.
< *ZUZEN EGINA DEN ELE
• Que es hablar correcto.
•Que es narración correcta.
1.
> *zuzê egiha rê ere
2.
> *(^i)zê egi^a (^î) (i^i)
3.
> *(z)ēgiâ
4.
> ^ĒGÎÂ
♧♧♧
▪︎GEZUŔ
•mentira, falsedad
0.
< *OKEŔ EGINA DEN ELE IRUZUŔ
•Hablar engañoso que es erróneo.
•Narración engañosa errónea.
1.
> *(u)kel egihe re^ ere i^uzuŔ
2.
> *ke^ eh(i)^e rê ere (ī)zuŔ
3.
> *ke^ e^ê ^ê e^e zuŔ
> *kē^zuŔ
4.
> GĒ^ZUŔ
♧◇♧
¤ Etimologías propias de @fga51
♧◇♧

domingo, 29 de diciembre de 2024
BARRE egin. Reir / Risa. Jatorrizko esanahia. Significado originario.
NEGAR egin. Llorar. Jatorrizko esanahia. Significado originario.
MIN. Dolor, Ansia, Añoranza, Intenso, Entrañable. ZAURI. Herida. Jatorrizko esanahiak. Significados originarios.
◇◇◇
▪︎MIN
•dolor
•anhelo, ansia
•añoranza, nostalgia
•picante, amargo, agrio
•intenso, agudo
•íntimo, entrañable
☆☆☆
Contexto:
《▪︎ZAURI
•herida
•ERI :
•dedo, pincho
•pinchazo, herida
•enfermedad, enfermo
▪︎ZAURI
0.
< *Zan Oro Eri Heda Den
•Que es Extenso Pinchazo
Todo Grande.
•Herida.
1.
> *ZA^ U^U (E)RI ÎRE RI^
2.
> *ZÂŪRIRIRÎ
3.
> ZÂŪRI^I^Î
= ZÂŪRĪ^ 》
☆☆☆
▪︎MIN
¤ Etimología
0.
< *GOGO BARRU ZAURI EGIN DAUEN
¤ Significado
•Que hace herida dentro del alma.
•Que hiere en el alma.
•Que produce dolor, añoranza, ansia.
•Que es intenso, entrañable.
¤ Evolución fonética y aglutinación de la palabra.
0.
< *GOGO BARRU ZAURI EGIN DAUEN
1.
> *HUHU BALU ZEU^I EHIN REUI^
2.
> *(^I^I) MERU ^EUÎ I^IN (^IIÎ)
3.
> MI^I ÎIÎ IÎN
= MĪĪ^ĪN
= MĪN
♧◇♧
¤ Etimologías propias de @fga51.
♧◇♧

sábado, 28 de diciembre de 2024
IZASKUN. Barrio, Ermita y Virgen en Ibarra, Tolosa. Gipuzkoa, Euskal Herria. Jatorrizko esanahia. Significado originario.

viernes, 27 de diciembre de 2024
MALKO. Lágrima. Jatorrizko esanahia. Significado originario.
BORRERO (eusk.) •verdugo VERDUGO (eusk. > cast.). Misma etimología euskérica. Distinta aglutinación. Mismo significado. Jatorrizko esanahiak. Significados originarios.
.jpeg)
Aitzineuskaldunek oso era egoki eta pragmatikoaz jokatu zuten. Proto-hitzak bilduz hitzak sortu zituzten. Gauza bakoitzaren izena bat dator bere izatearen ezaugarri garrantzitsu batekin : Izena = Izana. Hiru adibide : ARRAUTZA - ZALDI - AIZKORA. (Huevo - Caballo - Hacha).
Tres ejemplos: huevo, caballo, hacha : ARRAUTZA - ZALDI - AIZKORA.
☆☆☆
A.
▪︎ARRAUTZA
•huevo
¤ Etimología:
0.
< *Zan Erraz Oro Hautsi Zan Den
¤ Significado:
•Que se Rompe Muy Fácil Todo Mucho.
•Que Es Muy Frágil
¤ Evolución Fonética:
< *Zan Erraz Oro Hautsi Zan Den
1.
> *Zâ Irra^ U^u Ôts Zâ Rî
> *^Â RRÂ Ū ÛTS ZÂ (^î)
3.
♧◇♧
B.
▪︎ZALDI
•caballo
¤ Etimología:
0.
< *Zan Alde Heda Den Aŕ Arin
¤ Significado
•Macho Veloz que Recorre Grandes Distancias
¤ Evolución fonética y aglutinación del nombre
< *Zan Alde Heda Den Aŕ Arin
1.
> *Zâ Aldi Îre Rî E^ E^î
> *Zâ Aldi Î^i ^Î Î IÎ
> ZĀLDĪ^
♧◇♧
C.
▪︎AIZKORA
•hacha
¤ Etimología:
0.
< *Tail Zur Koŕ Zan Den
¤ Significado:
• Que es Muy Adecuada para Cortar Madera.
¤ Evolución fonética y aglutinación del nombre
< *Tail Zur Koŕ Zan Den
> *Tai^ Zu^ Kol Zâ Rî
> *Daî Zî Kor ^Â (^Î)
> *Raî Zî Kor Â
> ^Aî Z(î) Kor Â
> ÂÎZKORÂ
♧◇♧
¤ Nota
la mayoría de los nombres indican su localización o posición relativa (alto, arriba, bajo, abajo, atrás, detras, delante, ante, etc.) en valles, vegas, cuencas fluviales, riberas, vados, desembocaduras, litorales, costas marinas, cumbres o laderas o faldas de montañas o sierras o cordilleras, etc.
◇◇◇
Etimologías propias de @fga51
◇◇◇
jueves, 26 de diciembre de 2024
LARRU - AZAL. Piel - Envoltorio. Jatorrizko esanahia. Significado originario.

miércoles, 25 de diciembre de 2024
Egunen gainean: HERENEGUN / ATZODAMU - ATZO - GAUŔ - BIHAŔ - ETZI - ETZIDAMU. / De los días: anteayer - ayer - hoy - mañana - pasado mañana - pasado* pasado mañana (~ *y otro más).
◇◇◇
▪︎GAUŔ
•Hoy
< [*egun kaur (> haur) ]
(En roncalés siguió siendo:
kaur, kori, kura / kemen, kor, kan
kaur > haur > hau
hau, hori, hura
hemen, hor, han)
•[ Este Día : Hoy ]
> *egu^ haur
> *(i)g(î) âur
> [ GÂUŔ ]
¤ Nota
Hay quien dice que contaban por noches los días:
gaur < *gau kaur > haur : esta noche
> *ga(u) âur > gāur
Pero, en principio, esta hipótesis no sería necesaria: la etimología surge tanto de este día como de esta noche.
Lo normal es :
kar > harri
gaur
< *egun kaur
> egu^ haur > igi ^aur > gaur
Este día : hoy.
♧◇♧
▪︎BIHAŔ
•mañana (día siguiente)
< [*ber egun aurre ]
•[ otro día adelante ]
< *bê egû arre
> *bî g(û) arr(e)
> *bîgar
> [ bîhar ]
♧◇♧
▪︎ETZI
•pasado mañana
< [*(ber egun aurre) heda zan ber egun ]
•[ (un día adelante) muy extendido otro día ]
Es decir:
< [*bihar heda zan ber egun ]
•[ mañana y otro día más ]
> *biê êta zâ bê ehû
> *bê îte zê mê i^î
> *bê ti zî nî ī
> *bêtzîhī
> *bêtzî^ī
> *(b)êtzī^
> [ētzi]
♧◇♧
▪︎ETZIDAMU
•pasado pasado mañana
< [*(ber egun aurre) - (heda zan ber egun) - heda ber egun ]
•[(un día adelante) (y otro día más) y otro día]
Es decir:
> [*(bihar heda zan ber egun zan) - heda ber egun ]
•[ (mañana y otro día más) y otro día ]
=
> [*ētzi - heda ber egun]
•[pasado mañana y (extendido) otro día ]
> *ētzi (ê)da bê egû
> *ētzi da me ehû
> *ētzidam(ē)û
> [ ētzidamû ]
♧◇♧
▪︎ATZO
•ayer
< [*egun bade > bat atze oro ]
•( un día atrás del todo )
•[ un día entero atrás ]
> *egun bare etz oô
(nb > m)
> *(e)guma(ē)tzō
> *gunatzō
> *huhatzō
> *(î)âtzō
> [ âtzõ ]
♧◇♧
▪︎HERENEGUN <> ATZODAMU
•anteayer
1.
▪︎ATZODAMU
(Ipar.) (L) ( Sara/ Ainhoa )
•anteayer
< [*atzo heda ber egun ]
•( ayer y (extendido) otro día )
> *atzo êda mê ehû
> *atzo da m(ē)u
> [ atzodamu ]
2.
▪︎HERENEGUN
•anteayer
No viene de [*heren egun ] : tercio de día o tercer día.
Sino de:
< [*(egun bade > bat atze oro) - ber zan atze egun ]
•[(un día entero atrás) y otro día más atrás ]
=
> [*atzõ - ber zan atze egun ]
•( ayer y otro día más atrás )
> *atzõ - ber han aze egun
> *azū - mer hen ezi egun
> *ezī - ner ên ez egun
> *ez - her ên ê egun
> *(ê) her en ēgun
> [ herenēgun ]
◇◇◇
CUZCURRITA <> KUZKURRITA. (KOZKORRETA). De Rio Tirón. La Rioja Alta. Jatorrizko esanahia. Significado originario.
.jpeg)
SUGE - SUGANDILA - MUSKEŔ. Serpiente / Culebra - Lagartija - Lagarto. Jatorrizko esanahiak. Significados originarios.
