lunes, 10 de noviembre de 2025

AMESKOA. Nafarroa. Lizarraldea. Urbasapean. Harana (Araba)-ren jarraian. Jatorrizko esanahia.



◇◇◇

AMESKOA.
Nafarroa.
Lizarraldea.
Urbasapean.
Harana (Araba)-ren jarraian.
Jatorrizko esanahia.
0. HARAN BEHE ATZEKO HEDA DEN HERRI.
-Comarca que se extiende detrás abajo del
Valle (Harana).
1. AAN BEE ETZEKO IrA rI iR.
2. AAN BEE ETZEKO (I)A (I I).
3. ANBETZ(E)KOA.
4. ANBETZKOA.
5. AMESKOA.


♧◇♧
@fga51
♧◇♧



IRULEGIKO ESKUA. Proposamen berria.


◇◇◇ 

IRULEGIKO ESKUA.
Proposamen Berria.

▪︎Texto. 

SORIONEKU.
TENEKEBEEKIRRATERREN
O'T'IRRTAN. 
ESEAKARRI ERRAUKON. 

▪︎Adaptación. 

ZORI ON EKUS (edo Egu)•
TENE KEBE(n) E(se)KI 
ERRE ATERRI DEN          
OTZIRRTAN <> OÑIRRTAN•
EZE AKARRI, ERRAI UKAN ON•

Oharra:
(errai ukan on > erra uka un > erraukon) 
(keben > hemen)

▪︎Traducción. 

VER PÁJARO BUENO•
ESTAÑO AQUÍ COLGADO 
PROTECTOR DE ARDER 
EN LAS TORMENTA / RAYOS ES•
NO LLEVAR, TENER BUENA
ENTRAÑA•

(tener buena entraña 
= ser de buena índole 
= ser entrañable, amable, querible
= ser buena persona)

☆☆☆ 

▪︎Traducción actualizada.

QUE TE VAYA BIEN•
EL (espejo de) ESTAÑO AQUÍ COLGADO ES UN  PARARRAYOS*•
NO TE LO LLEVES, SÉ BUENA PERSONA (=Sé de Buena Índole
/ Entraña)•

* "Protector contra incendios en caso de tormentas/rayos."
(El estaño es muy buen conductor eléctrico).
(OTZIRR / OÑIRR / OTSIRR
 = rayo/tormenta/trueno).
(ortzirri <> ortzerre : enfados de/en Ortzi, irritaciones o incendios en el
/ del cielo, tormentas con aparato eléctrico y truenos: oñastarri, hotsastarri
>>> ortzadar: arco iris).
(¿En el cielo sin más o lanzados por Ortzi como el Zeus griego?
La terminación en -TAN indica lugar, 
en dónde, no quién como personaje).

☆☆☆

Oharra:
esTANio  (cast./ esp.)
sTANnum  (lat.)
TIN  (eng.)
ZINN <> THINN <> TzINN  (de.)
TENN (sueco)
éTAIN  (fr.)
ezTAINu  (eusk.)
TENE  (protoeusk. / antzineusk.) 
Reconocimiento:
(Los vocablos TENE y AKARRI 
 son info. de Pablo Arrieta Aizpuru.)

♧◇♧
@fga51
♧◇♧


domingo, 9 de noviembre de 2025

ASKE. Libre. Jatorrizko esanahia.



◇◇◇

ASKE.
Libre.
Jatorrizko esanahia.
☆☆☆
ASKE.
Libre.
A/B
A.
0. AT HESI GE.
Fuera sin cerca.
1. ADISIKE
2. ArISKE
3. AISKE
4. ASKE
B.
0. HEDA HESI GE.
Desplazarse sin cerca.
1. irA iSi KE
2. iA S KE
3. ASKE

♧◇♧
@fga51
♧◇♧


SALDA. Caldo. Jatorrizko esanahia.


◇◇◇

SALDA.
Caldo.
-Jatorria:
0. OSO ZAN AHI ORO
IS HEDA DEN.
-Esanahia:
Muy Gran Papilla Que es
Toda Líquido Diluído.
-Bilakaera:
1. USU HAN  AI  ULU
I  IDA  RI.
2. (I)S(I) HA  A  (I)L(I)
I IDA (I).
3. S A A L
(II) DA.
4. SALDA.

♧◇♧
@fga51
♧◇♧

METAL - BRONTZE - BURDINA- BERUN. Metal - Bronce - Hierro - Plomo. Jatorrizko esanahiak.


◇◇◇

METAL - BRONTZE - BURDINA
- BERUN.
Metal - Bronce - Hierro - Plomo.
Jatorrizko esanahiak.

☆☆☆

METAL.
0. MEA-TAR.
-DE ORIGEN MINERAL.
1. MIE TAL.
2. METAL.

Edota:
0. MEHE HEDA AHAL
Que se puede extender delgado.
Que se puede malear o ductilizar.
1. MEE ETA AAL
= METAL
(idea de J. Goitia)


♧♧♧

BRONTZE.
Bronce.
Jatorrizko esanahia.
Aleación dura de cobre y estaño.
(2 metales blandos = 1 metal duro)
<BORRONTZE
0. BIK MEA DOR ORO BERA
DAGITEN BAT GOGOR ZAN.
-Dos Metales Todo Lo Más Blandos
Que Hacen Uno Muy Duro.
1. BI NIE rOR OO MIE
rEHITE UET HUHU ZE.
2. B(I) (HII) ORR OO N(II)
(II)T(I) (II)T (II) ZE.
3. BORROONTTZE.
= BORRONTZE.
4. BRONTZE  /  BRONCE.

♧♧♧

BURDINA
hierro
(sin relación con urdin)
0. BERRI GOGOR DOR ORO DEN MEA.
-Metal Nuevo que es Todo Lo Más Duro.
1. BIR HUHUR rUR UU DI NIA.
2. B(I) UURR (U)RR UU DI NA.
3. BURR(U)DINA.
4. BURDINA.

♧♧♧

BERUN.
plomo.
Jatorrizko esanahia.
0. Bera Den Mea Oro Astun.
-Metal Todo Pesado que es Blando.
1. Bie re nie uru ezdun.
2. Be e he  (u)ru erun.
3. Be e e   ru iun
4. BEEERUUN
= BERUN.

♧♧♧

Oharra:
AES (lat.): cobre, bronce, metal.
aes-aeris Cyprum : cobre. (lat.)
aeramen : cobre, bronce. (lat.)
RAMEN : cobre (ital.)
TENE: estaño (protoeusk.)
(TIN, Th/TziNN, TENNE, TEN, éTAIN,
esTAÑo, ezTANiu, esTAgNo,
sTANNum)

♧◇♧
@fga51
♧◇♧


viernes, 7 de noviembre de 2025

INAUSI. Podar. Jatorrizko esanahia.


◇◇◇

INAUSI.
Podar.
Jatorrizko esanahia.
0. EGIN MOTZ ADAR ORO OSO DEN
-Que es Hacer Cortas las Ramas Muy del Todo.
1. IHIN NUZ  ArA  UU  USU RI
2. IIN N(I)  AA  UU  (I)SI  I
3. IINNAAUUSII
= INAUSI

♧◇♧
@fga51
♧◇♧

JAKIN. Saber. Jatorrizko esanahia.



◇◇◇

JAKIN.
Saber.
Jatorrizko esanahia.
< Ihakin
0.Gogoan Oro Gar Ikus Den.
-Que es Ver Todo Claro en la Mente.
1.huhue uu ha (i)ki rin.
2.iii ii ha ki in
= IHAKIN
= JAKIN / YAKIN / IAKIN

♧◇♧
@fga51
♧◇♧