sábado, 5 de julio de 2025

DONIBANE GARAZI. St. Jean Pied de Port. Nafarroa Beherea. Jatorrizko esanahia.

 







◇◇◇ 


DONIBANE GARAZI.
St. Jean Pied de Port.
Nafarroa Beherea.
Jatorrizko esanahia. 

☆☆☆ 

Jatorria:
0. Goi Dor Oro Zan Heda Haitz-
- Beha Den Zain -
- Garai Aitzin Den Herri. 

Esanahia:
Pueblo que está Ante la Cima,
(puerto)
Mirando Vigilante
Alta Cumbre Rocosa
Toda Muy Extensa.
(Auñamendiak - Pirineos) 

Bilakaera: 

0. Goi Dor Oro Zan Heda Haitz
- Beha Den Zain 
- Garai Aitzin Den Herri. 

1. HUI  DO OO  HEN IrE ETZ
- B(I)A  rIN ZE
- GARA ATZI  rI  IR 

2. (II) DO OO  (I)N II  I(Z)
-BA  (I)N  E
-GARA AZI I I 

3. DONIBANE
    GARAZI 

Oharra:
Sin relación con
San Juan ni Done Ibane.
Es coincidencia.
Sin relación con Garazi
como Grazia o Engracia.
Es otra coincidencia.
Aunque no es San Juan, sí
que está al pie de un puerto
de montaña pirinaico.


♧◇♧
@fga51
♧◇♧






UKONDO. Codo. Jatorrizko esanahia.

 





◇◇◇ 


UKONDO
codo 

-Jatorria:
OKER ORO EGIN AHAL DOR DAUN. 

-Esanahia:
Que se puede torcer  o doblar
lo más del todo. 

-Bilakaera
0. OKER OrO EGIN AHAL DOR DAUN
1. UK(I)  OO  (IHI)N  EE  DO  rO
2. UK  OO  N  (II)  DO  O
3. UKONDO


♧◇♧
@fga51
♧◇♧


Barruko gogargiz: ahi - ehiz - ihi - ohi - uhin borobil - biribil

 



◇◇◇ 

Barruko gogargiz:
ahi - ehiz - ihi - ohi - uhin
borobil - biribil 

☆☆☆ 

1.
AHI
gran alimento fino.
alimento muy suave.
Papilla.
Jan Gi Ini (~mehe). 

2.
EHIz
huir para vivir.
atrapar animal.
Caza.
Hel Gi Iges Bizi. 

3.
IHI
agua alto fino delgado.
vegetal acuático.
Junco.
Ur Bar Goi Ini  (< mehe). 

4.
OHI
global local.
social.
Costumbre.
Oro Egina Beti. 

5.
UHIn
De arriba a abajo y poco estable.
Inestable y repetido.
Movilidad alternante.
Ola, Onda.
-Goi Behe Heda Den.
-Boro Berri Den.


Argipena: 

Borobil - Biribil 

-Borobil: 
boro oro bil.
cóncavo todo junto.
cóncavo cerrado.
esférico.
redondo en 3D. 

-Biribil:
bi(r) eri buru oro bil.
juntar del todo las puntas 
de dos (2) dedos.
círculo.
redondo en 2D.


♧◇♧
@fga51
♧◇♧



viernes, 4 de julio de 2025

UKO: Rechazo, Negativa, Renuncia. UKO EGIN : Rehusar. Jatorrizko Esanahia.

 








◇◇◇


▪︎UKO
•negación, negativa
•renuncia
•rechazo

•Derivado:

▪︎UKO  EGIN
•negar, renegar, rechazar
•renunciar, rehusar, desistir

¤ Etimología
0.
< *AHUŔ  HEDA  ORO
- GOI HIGI EGIN DEN

(higi : sacudir, menear)

¤ Significado
Que es Sacudir en Alto
la Palma de la Mano
Toda Estirada (Extendida).

¤ Evolución fonética y aglutinación de la palabra

0. AHUŔ HEDA  ORO

GOI HIGI EGIN DEN

1. A^U^  ^IRE  U^U
KO(I) ^IHI  EHI^ rI^

2. Ô   (Î^I)   Ū 
KO  (Î^I) (I^Î) (^Î)

3. ÔŪKO 

4. ŪKO 

rechazo, negativa, renuncia

Aditzak:
UKO egin
rechazar, rehusar
UKATU
negar


♧◇♧
¤ Etimologías propias de @fga51.
♧◇♧




sábado, 28 de junio de 2025

GARAZI. GRAZI ~ Sta. Engrazia / Sainte Engrâce. GRAZI ~ (EN)GRAZI. Santa Grazi. En euskera: URDATX / SANTA-GRAZI.

 







◇◇◇


GARAZI.
GRAZI ~ Sta. Engrazia / Sainte Engrâce.
GRAZI ~ ENGRAZI.
Santa Grazi.
En euskera:
URDATX / SANTA-GRAZI. 

☆☆☆ 

A.
GARAZI
GArAI AITZIN HEDA DEN HERRI.
Pueblo que se Extiende 
Ante las Cumbres.
GArAI AITZIN HEDA DEN HERRI
GArA ATZI IrE rI IR
GArA AZI II  I  I
GArAZI 

B.
URDATX 

B.1
GOI ORO DOR HEDA HAITZ 
AITZIN DEN HERRI.
Pueblo que está ante
extensas peñas todo lo más altas.
Pueblo que está 
ante cordillera
o cadena montañosa.
(cumbres pirinaicas)
0. GOI OrO DOR HEDA HAITZ 
AITZIN DEN HERRI.
1. HUI  UU  rUR  DA  ATZ
ETZI rI  IR
2. U UU UR DA ATZ (I)TZIII
3. URDATZTZ(I)
4. URDATX
     
B.2
AURRE GOI DOR ORO HEDA HAITZ 
DEN HERRI.
Pueblo que está ante
extensas peñas todo lo más altas.
Pueblo que está ante cordillera
o cadena montañosa.
(cumbres pirinaicas)
0. AURRE GOI DOR ORO HEDA HAITZ 
DEN HERRI.
1. ORRE HUI  rUR  UU EDA ATZ
rI IR
2. URR(I)  (II)  (I)RR  II  IDA ATX
3. URR(III)DAATX
4. URDATX 

♧◇♧
@fga51
♧◇♧





viernes, 27 de junio de 2025

BIHOTZ. Corazón. Jatorrizko esanahia.

 


◇◇◇

BIHOTZ
corazón
0. BULAR GI BOrO(k)  
DAGIEN ODOL BULTZA.
-Carne (músculo) Redonda del Pecho
que Hace Empuje (impulsa) a la Sangre.
1. bure hi uoo
rehii oro uultze
2. bii h(i i)oo
(i)h(ii)  oo  (ii)tz(i)
3. bihohotz
4. BIHOTZ

♧◇♧
@fga51
♧◇♧

miércoles, 25 de junio de 2025

BAIGORRI. Nafarroa Beherean. Piriniotan. Jatorrizko esanahia.

 







◇◇◇


BAIGORRI
Nafarroa Beherean.
Piriniotan.
Ibar goi batean den herria.
Ibai: Aldude Errobi. 

-Jatorria:
Bere izena ez da: ibai gorri, baizik eta: 

IBAR HEDA GOI DOR ORO DEN HERRI. 

-Esanahia:
Pueblo que está en valle-vega extenso
en todo lo más alto. 

-Bilakaera:
0. IBAR HEDA GOI DOR OrO HERRI DEN
1. IBA IrE GO rORR UU ERRI rI
2. BA II GO ORR II IRRI I
3. BAIGORR(I)RRI
4. BAIGORRI


♧◇♧
@fga51
♧◇♧