◇◇◇
¤ CORELLA - CALAHORRA
- SANGÜESA
☆
KORELLA - CALAGURRIS
- ZANKOZA / ZANGOZA
☆☆☆
▪︎ CORELLA (Na)
•Rio Aragón.
•Frontera con la Alfaro musulmana.
•"Herria, Nafarroa hegoaldean dago kokatuta, Tuterako merindadearen
hego-mendebaldean.
Fitero, Cintruénigo, Tutera, Castejón
eta Alfaroko udalerriekin du muga. Azken hau Errioxan dago kokaturik.
•Udalerri estrategikoa izan da betidanik inguruko erreinuekiko mugan egoteagatik. Alhama ibaiak hego-mendebalde ipar-ekialdeko norabidean zeharkatzen du udalerria."
¤ Etimología
0.
< *Muga Oro Heda Alde Zain Beha Den Hiri
¤ Significado
•Villa Que Mira Vigilando Toda Extendida Junto a la Frontera.
¤ Evolución fonética y aglutinación del nombre
0.
< *Muga Oro Heda Alde Zain Beha Den Hiri
1.
> *NIKE O^O ÎRE A^RI ZA(I)M(I)Â RI^ ÎL(I)
2.
> *HIKI Ō RE ÊLI ^ANÂ ^Î Î(L)
3.
> *(Î)K(I) Ō RĒLIAHÂ(Ī^)
4.
> KŌRĒLIA^Â = KŌRĒLIĀ
> KŌRĒLLĀ = CŌRĒLLĀ
♧♧♧
▪︎CALAHORRA (RJ)
(moderna)
< CALAGURRA
(medieval)
< CALAGURRIS <> CALAGORRIS (romano-vascona)
< KA•LA•KO•RI•KOS (vascona)
<> CALAGORICOS
☆
•Rio Ebro y afluye el Cidacos / Zidakos.
•Frontera con berones de Rioja y arévacos de Soria, en parte, luego hubo repoblaciones vascones en Rioja y Tierras Altas de Soria.
☆
" •Baskoien Kalakorikos hirian du jatorria.
•Haren gainean erromatarrek Calagurris Nassica Iulia hiria eraiki zuten.
•1199ko Donemiliagako bula batean Calagurra aipatzen da.
•Etimologia ez da zehazki ezagutzen eta hainbat hipotesi azaldu dira.
•Txanpon-etxea izan zuen eta haietan KA-L-A-KO-R-I-KO-S izena azaltzen da.
•Calahorra Cidacos ibaiak Ebro ibaiarekin bat egiten duen puntuan kokaturik dago.
•Hiriaren alde zaharra 358 metrotako altuera duen muino baten gainean dago, Ebroren hegoaldean.
•Hiria harresietatik kanpo hedatzen hasi zenean muinoareen azpialdean egin zuen.
•Hasieran hiri errotamarreko zirkua eraiki zen han eta ondoren diozesia eratu zenean katedrala eta apezpikuaren egoitza Ebroren ertzean eraiki ziren.
•Muinotik Ebroren ertzeko lautadak kontrolatzen ziren eta antzinatik izan du nekazal jarduera nabarmena, Cidacos eta Ebro ibaiek lur aberatsa sortzen baitute."
☆☆☆
(HONA HEMEN NIRE PROPOSAMENA, EUSKAL TOPONIMOEN SENA LEKUDESKRIBATZAILEA JARRAITUZ)
¤ Etimología
0.
< *Ebro Ibai Muga - Heda Alde Goi Aurre - Begi Heda Oso Zain Den Hiri
(begi heda > begi îra > begīra)
¤ Significado
•Ciudad Que Mira Extensamente Muy Vigilante Extendida Arriba Ante la Frontera Junto al Rio Ebro.
¤ Evolución fonética y aglutinación del nombre
▪︎A - B - C
A.
0.
< *Ebro Ibai Muga - Heda Alde Goi Aurre - Begi Heda Oso Zain Den Hiri
1.
> *EBORRO (I)BE NUKA - ÎRA A^ RI KO(I) ORRI - MEKI ÎRE OSO ZE^ RI^ ÎL(I)
2.
> *IUULU UI HIKA - (Î)LA Â(^I) KO OLI
- NIKI Î^E OSU ^Î ^Î Î(L)
3.
> *IIIRI II ^IKA - LAÂ KOORI - HIK(I ÎÎ) OS(I ÎÎÎ^)
= *(Ī^Ī)KALĀKŌRI^IKOS
4.
> KALĀKŌRĪKOS
(en monedas acuñadas)
☆
B.
0.
< *Ebro Ibai Muga - Heda Alde Goi Aurre - Begi Heda Oso Zain Den Hiri
1.
> *EBORRO IBE NUKA - ÎRA A^RI GO
ORRI - MEHI ÎRE USU ZÊ RÎ ÎLI
2.
> *IUULU UE HIKA - ÎLA Â^I GO ORRI - NI^I Î^I ISI ^Î ^Î Î(L)
3.
> *IIIRI II ^IKA - LAÂGOORRIHĪ^S(Ī^)
= *(Ī^Ī) KALĀGŌRRI^ĪS
4.
> CALĀGŌRRĪS > CALĀGŪRRĪS
( en época romana)
☆
C.
0.
< *Ebro Ibai Muga - Heda Alde Goi Aurre - Begi Heda Oso Zain Den Hiri
1.
> *EBORRO IBE NUKA - ÎRA A^RI GO ORRE - MIHI ÎRA USU ZAI^ RI^ ÎLI
2.
> *IUULU UE HIKA - ÎLA Â^I GO ORRE
- NI^I Î^A IZI ZA ^Î ÎL
3.
> *IIIRI II ÎKA - LA Â GO ORRE HĪ^Â I^I ^A Ī^
= *(Ī^Ī Ī) KA LAÂ GOORRE(^Ī) Â (Ī) Â
4.
> CALĀGŌRR(I)Ā^
(descartado por Euskaltzaindia)
> CALĀGŌRRĀ > CALĀGŪRRĀ
(medieval, San Millán 1199)
> CALĀHŌRRĀ
(modernidad, actualidad)
♧♧♧
▪︎SANGÜESA / ZANKOZA
/ ZANGOZA (Na)
•Rio Aragon y Rio Onsella.
•Frontera con Aragón.
☆
" La ciudad se localiza en una terraza de la margen izquierda del río Aragón, en el que desemboca el río Onsella. Aparte de por la ciudad de Sangüesa, el municipio está compuesto por las localidades de Rocaforte y Gabarderal, que a principios de 2018 sumaban entre ambas una población de 168 habitantes.
Al primitivo asentamiento conocido como Sangüesa la Vieja que se ubicaba en Rocaforte, el rey Sancho Ramírez concedió hacia el año 1090 el fuero de Jaca y Alfonso I el Batallador lo extendió en el año 1122 al denominado Burgo Nuevo, el cual se desarrolló en el emplazamiento actual de la ciudad."
¤ Etimología
• Sancossa (1001-1100)
• Sancuesa (1001-1100)
• Sanguassa (1020)
• Sangosa (1055)
• Sanchuessa (1064)
• Sangues (1069)
• Sangossa (1076)
• Sanguessa (1090)
• Burgo de Sangossa (1117)
• Burgo Novo (1122)
• Burgo Novo de Sangossa (1131)
• Sanguossa (1150)
• Sangossa (1157)
• Sengues (1174)
• Sangosa (1188)
• Sangossam (1236)
• Sangosse (1247)
• Sanguessa (1311)
• Sangossa (1350)
• Saint-Gosse (1362)
• Sanguesa (1366)
• Sanguesa (1459)
• Sangossa (1638)
• Ciudad de Sanguesa (1765)
• Sangüesa (1829)
• Zankoza (1959)
• Zangotza (1966)
• Zangoza (1978)
• Zangoza (1990)
☆
"Euskarazko izen ofiziala
Euskaltzaindiaren arabera
Zangoza da.
Erronkarieraz Zankoza deitu ohi zen.
Batzuetan Zangotza bezala transkribatzen da, hala ere, ohiko amaiera -tz eran asimilatu delako euskalki gehienetan. Izan ere, zangozar askok erabiltzen dute aldaera hori, Euskaltzaindiak
erabakitakoa ez izan arren.
Teoria herrikoi baten arabera, hiriaren egungo izenak Sanctorum Ossa
(santuen hezurrak) izenan izango luke jatorria, eta haren deriba jatorrizko latinetik argia izango litzateke: Sanctorum Ossa > Sancto Ossa > Sancosa > Zangoza.
Dokumentazioa eta Erronkaribarreko
ahozko testigantzak ikusita, badirudi herriaren antzinako izena Sancosa
izan zela.
Izen zahar eta jatorri ezezaguneko horretatik eratortzen dira gaur egun erromantzez nahiz euskaraz erabiltzen diren izenak.
Mikel Belaskoren arabera, antzinako idatzizko dokumentazioak datu ugari ematen ditu, baina ordenatzen zailak dira izenaren euskal aldaerak kontuan hartzen ez badira, batez ere erronkaribartarra. Izan ere, antzinako dokumentazioan
Sancosa, Sancuesa, Sangosa
eta Sanguesa formak agertzen dira, baina forma zaharragoak eta modernoagoak bereizteko aukera ematen duten itxurazko denbora-desberdintasunik gabe.
Hala ere, erronkariera euskalkiak
latinezko maileguetan -lt- eta -nk-taldeak gordetzea arkaismotzat hartzen bada, -ld- eta -ng- bihurtzen duten gainerako euskalkien aldean, Sancosa forma primitiboa izan zelako zantzu serio baten aurrean egon liteke."
Ze nolako tontakeria hezurrena...!
•Hona hemen ene proposamena, euskal sena deskriptiboa toponimoetan jarraituz :
▪︎ZANKOZA <> ZANGOZA
<> SANGÜESA
0.
< *ZAN BEHA HEDA MUGA ORO DEN ZAIN HIRI
(zan den > handî :
que es grande, grande, gran, mucho, muy)
¤ Significado
•POBLACIÓN QUE VIGILA MIRANDO MUY EXTENSAMENTE TODA LA FRONTERA (con Aragón).
¤ Evolución fonética y aglutinación del nombre
0.
< *ZAN BEHA HEDA MUGA ORO DEN ZAIN HIRI
1.
(NB > M)
> *ZAM(I)Â ÎRA NUGA O^O RÎ ZAI^ ÎL(I)
2.
> *ZANÂ (Î)^A NIGE Ō ^Î ZAĪ(L)
3.
> *ZAHÂÂNIG(I)Ō(Î)ZA(Ī)
> *ZA^ÂÂNIGŌZA
= *ZĀ^N(I)GŌZA
4.
> ZĀNGŌZA
> ZĀNKŌZA
> SANGÜESA
♧◇♧
¤ Etimologías propias de @fga51
(Método propio RELA de Reconstrucción Euskérica Lóguco- Aglutinante)
♧◇♧
No hay comentarios:
Publicar un comentario