Significados desde MAÑARIA y DURANGO a ELGETA por ELORRIO y BESAIDE, viendo ANBOTO y UDALAITZ / UDALATX.

 

◇◇◇

▪︎MAÑARIA

Mañaria Bizkaiko hegoaldean dagoen udalerria da, Durangaldea eskualdean kokatuta dagoena.
Inguruko herriak Abadiño eki- eta hegoaldean, Izurtza iparraldean eta Dima mendebaldean ditu. 
Urkiola Parke Naturalean kokatuta dago, izen bereko mendatearen oinean, Durango eta Gasteiz lotzen dituen errepidean.

¤ Etimología

< [*GOI DOR ORO BEHE ZAN HEDA DAN URI LAUN ]


¤ Significado

•[ Pueblo En Lo Llano Que Se Extiende Muy Abajo de Todas las Cumbres de Arriba ]

(Justo debajo de Urkiola, al comienzo drl puerto de montaña)

¤ Evolución fonética y aglutinación

0.
< *Goi DoR Oro Behe Zan Heda Dan Uri Laun

1.
> *Hui ruL Uru Meê Han Îre r Uri rAû

2.
> *û û uû Mē ^AN Î^î ^Â RI Âî

3.
> *(^Ī)M(Ē)ÂN^Ī^ÂRIÂ(Î)
4.
> ( MÂNĪÂRIÂ )
= [ MÂÑÂRIÂ ]

♧


▪︎DURANGO

La villa era Tabira de Durango.
La comarca que es el Duranguesado era Durango.
Repoblado con alaveses.
No fue Bizkaia ni iba a las Juntas Generales de Gernika hasta muy tarde, como las Encartaciones de Bizkaia o el condado de Oñate en Gipuzkoa.

¤ Etimología

< [*DOR ZAN GOI HERRI ]

▪︎Significado

▪︎[ Comarca de Cumbres Muy Altas ]
(Sierra de Anboto, Urkiola, etc.)

¤ Evolución fonética y aglutinación

0.
< *Dor Zan Goi Herri

1.
> *DuR Han Go Êli

2.
> *Dur Ân Go ÎL

> [ DURÂNGOL > DURÂNGÔ ]

♧


▪︎ELORRIO

En Bizkaia, cerca de Durango y bajo la Sierra de Anboto, cerca de Arrasate en Alto Deba bajo Udalaitz, cerca de Elgeta y bajo la Sierra de Elgeta y cerca de Aramaiona.
Junto a BESAIDE, triple mugarri donde se juntan Bizkaia, Araba y Gipuzkoa, en el monte, bajo Udalaitz, a la vista y bajo Anboto, y a la vista de Aramaiona.

¤ Etimología

< [ HEDA AURRE ORO DAN URI ]

¤ Significado

•[ Villa que está Desplazada Delante del Todo ]
(en Bizkaia limitando con Gipuzkoa y Araba)

¤ Evolución fonética y aglutinación

0.
< *Heda Aurre Oro Dan Uri

1.
> *Êra orri o^ô rÊ Uî

2.
> *Êla Urri ^Ō ^Î Iî

3.
(au > o)
> Êlorriõ(ī^) > [ ÊLORRIŌ ]

♧


▪︎BETSAIDE <> BESAIDE

Es el punto exacto donde se unen los 3 Herrialdes de Euskadi. Besaide o Betsaide es un pequeño alto de 564 mts. que se encuentra entre
Udalaitz (o Udalatx) y Anboto.
La particularidad de este lugar es que en él se juntan las tres provincias que componen Euskadi. Allí se encuentra la piedra o mugarri donde se juntan tres territorios vascos: Araba, Bizkaia y Gipuzkoa. Justo en el punto de encuentro se ha alzado el Monumento a los Montañeros Desaparecidos.

¤ Etimología

< [*BEHA DOR OSO ZAN GOI HEDA  DAN  MUGA ]

¤ Significado

•[ Confín Que Está Mirando Cumbres  de Muy Gran Altura y Extensión ]
(Anboto, Udalaitz, etc.)

•[ Confín que Mira a Sierras Altas y Extensas ]

¤ Evolución fonética y aglutinación

0.
< *Beha Dor Oso Zan Goi Heda Dan Muga

1.
> *Biê TuL Usu Zâ Hui Îde r nuhA

2.
> *Bê Tî Si ^Â Îi ÎdE ^Ê (hi>î)Ê

3.
> *BÊTS^ĪÂ^ĪD^Ē

4.
> [ BÊTSÂĪDĒ <> BÊSÂĪDĒ ]

♧


▪︎ELGETA

•Elgeta Gipuzkoako mendebaldean dagoen udalerri txikia eta euskalduna da, Debagoiena 
eskualdean eta Bizkaiko mugan dagoena.
Bidegurutze garrantzitsua da, Eibar 8 kilometrotara, 
Bergara 6 km-ra eta Elorrio 6 km-ra baitaude. 

¤ Etimología

< [*HARAN  GOI HEDA  DAN URI ]

¤ Significado

•[ Villa que se Extiende en lo Alto del Valle  (del Deba) ]

¤ Evolución fonética y aglutinación

0.
< *Haran Goi Heda Dan Uri

1.
> *Âlâ Gui Êta r Uî

2.
> *Êlê G(ī) Êta ^Â (ī)
3.
> [ ÊL(ê)GÊTĀ > ÊLGÊTĀ ]

♧


▪︎UDALAITZ <> UDALATX

•Peña en Gipuzkoa sobre Arrasate-Mondragón en el Alto Deba, frente a Anboto.

•Udalatx edo Udalaitz Gipuzkoa 
eta Bizkaia arteko mugan dagoen mendia da, Arrasate eta Elorrio 
artean zehazki. Iparraldeko magalean edo Bizkai aldekoan 
Zumelegi ibaia jaio da, aurrerago 
Arrazolarekin batera Ibaizabal 
sortzen duena.

•Batzuetan, Udalaitz izenarekin ageri da, baina euskara batuan Udalatx da hobetsitakoa, mendebaleko euskaratik datorrena.
1.117 metroko garaiera dauka.

•Udalatx Udalako mendilerroan 
kokatuta dago, eta Anboto 
eta Aramotz gailurrekin batera lerratzen da, nolabaiteko mendilerroa osatuz.

•Anboto eta mendi honen artean Betsaide dugu, hiru probintziek bat egiten duten tokia dena.

•Gailurrak zerra itxura ematen dioten hainbat mutur ditu, hiru izanda gandorraren tontor nagusiak, mendebaldetik: •Ekialdera Atxaurutxugane 
(1040 m), 
•Erdikoatxa edo Erdiko Axpunta (1.026 m) eta Udalatx tontor bera (1.117 m).
•Ipar-mendebaldean, Santa Luziaren baseliza dagoen Artadi mendixka (500 m) eta Gongeta edo Zolotxa tontorra (704 m) ditugu, Elorrio aldera.
•Hego-mendebaldean, bestela Pozutxueta (182 m) tontorrak mendigunea osatzen du

•Gipuzkoako aldetik Arrasateko Udalaauzoarekin egiten du bat, zeinak mendiari izena ematen dion. Arrasatetik ikusten den muturrak, 1.073 metroko garaiera duena, gurutze handi bat du; mutur hau, hala ere, ez da guztietan garaiena, Bizkaitik gertuago kokatuta dagoen beste bat altuagoa baita.


¤ Etimología

<[*GOI DOR DAN GARAI ATX / HAITZ]


¤ Significado

•[Peña Elevada Que Es Cumbre Alta]

¤ Evolución fonética y aglutinacióm

0.
< *Goi DoR Dan Garai Atx

1.
> *Hui rUL Dâ Halai Atx

2.
> *Û ^Û DÂ ÂLA ATX
= [ ŪDĀLĀTX / ŪDĀLĀITZ ]

♧

▪︎ANBOTO

•Anboto Bizkaiko hego-ekialdeko 
mendi bat da, izen bereko mendilerroko garaiena duena eta Bizkaiko garaienetan laugarrena. Mendi magikoa deitu izan diote, Mari jainkosarekiko loturagatik bereziki.

•Araba eta Gipuzkoako mugak oso gertu ditu, hiru herrialdeen arteko Betsaideko inguruneetan egonda, Durangaldeko eskualdean kokaturik. Iparekialdean Atxondoko
(Bizkaia) Axpe eta Arrazola auzoak ditu mugakide, ekialdean Arrasateko 
(Gipuzkoa) Udala eta Garagartza eta hegoaldean Aramaioko (Araba) 
Oleta, Gantzaga eta Etxaguen.

•Ekialdean duen eta Arrasaten dagoen Udalatx menditik (1.117 m) Betsaideko lurraldeak banatzen du. •Hego-ekialdean eta Aramaion kokatuta dagoen Ipizte edo Hiruatxetik (1.062 m) Zabalandi izeneko mendilepoa.
•Hego-mendebaldean duen eta Abadiñon dagoen Urkiolamendi edo Urkiolagirretik (1.011 m) Asuntze eta Pagozelaiko landak.
•Ipar-mendebaldean, eta ertzaren jarraipena moduan Alluitz mendia (1.039 m) kokatuta dago.

°Euskal sinesmen zaharren arabera, 
Mari jainkosa gorenaren egoitzetako bat da. Horregatik, jainkosak Anbotoko Dama 
edo Anbotoko Señorie izena hartzen du. Gailurra hodei artean duenean, Mari bertan dagoela esaten da. Arrasate aldean, oskorri denean ere gauza bera esaten da.

•Mariren kobie mendiaren ipar-ekialdeko aurpegian kokatuta dago, 1.150 metroko altueran. Oinez iristeko lehenik Gerriko kobara heldu behar da (1.148 m), eta gero pasarte arriskutsu batetik barna kobazuloraino, lehenik eta behin
arrakala handi batetik igaroko gara, eta azkenik Mariren kobaren leihoa ikusiko dugu, emakume baten bulbaren itxura duena. Fondotik espeleologia egiten sakondu egin daiteke hainbat metro barrunbeetan.
Kobaren gainean Bentanetan (1.194 m) zuloa dago, eta aurrean Azkillar edo Ezkilarko begia (1.108 m) eta izen bereko ertza eta Artaungo sakona daude ekialderantz. Norabide horretan, batez ere Gerriko kobatik Udalatx mendia (1.117 m) ikus daiteke pare-parean Gipuzkoa aldean, eta ispiluzko irudi moduan ia-ia Udalatxeko Kobaunditik Anboto ikusi egiten da Bizkaia aldean haren mendebalderuntz.

☆

▪︎ANBOTO 

•Sierra y Peña cerca de Urkiola, Bizkaia, entre Bizkaia y Araba y muy cerca de Gipuzkoa. Entre el Duranguesado (B), Arratia (B), Aramaio (A) y Alto Deba (G).

☆

¤ Etimología

0.
< *ZAN MUGA BEHA HEDA ORO DOŔ - ZAIN DEN - GOI ORO HEDA DOŔ HAITZ


¤ Significado

•Peña Toda Alta Lo Más Extensa (alta sierra) que Vigila Mirando Todo
Lo Más Extensamente Muchos Confines.


¤ Evolución fonética y aglutinación del nombre.

0.
< *ZAN MUGA BEHA HEDA ORO DOŔ  - ZAIN DEN - GOI ORO HEDA DOŔ HAITZ

1.
> *HAN NIHA BIÊ ÎRE O^O TO^ - ZÊ RÎ - HOI O^O ÎRE RO^ ÊZ

2.
> *ÂN N(I)^A BIÎ Î^I Ō TÔ - ^Î ^Π Ô Ō  Î^I  ^Ô (Î^)

> *ÂNNÂB(Ī)ŌTÔ(Ī)Ō(Ī)Ô

3.
> *ÂN(Ê)BŌTŌ^

4.
> ÂNBŌTŌ

♧◇♧

▪︎Ref.:

•Wikipedia

•Etimologías propias de @fga51

♧◇♧