◇◇◇
▪︎EZKAROZ <> EZKAROZE
< EZCHALOÇE (medievo)
•En el Valle de Salazar, Pirineo Navarro, Euskal Herria.
"•Ezkaroze Zaraitzu ibarran barruan dago. Ibar hau Pirinioetako ibarra da, Aezkoa eta Erronkaribar ibarren artean. Ibarra zeharkatzen du Zaraitzu ibaiak, Irati ibaiaren adarrak.
•Ezkaroze ibarraren erdigunea da eta erakunde gehienak hartzen ditu: batzordetxea, osasunetxea...
Zaraitzu ibaiaren bi aldeetara hedatzen da, ibarraren estugune batean, eta eskualdeko bide nagusiak gurutzatzen diren eremu laua hartzen du gehienbat.
•Zaraitzu ibarrako ibarburua da.
Bertako biztanleak ezkaroztarrak dira.
•Ezkarozeren historiak Zaraitzuko ibarraren historiarekin bat egiten du.
VIII. mendetik aurrera, ibarreko biztanleek autonomia politikoari eta subiranotasunari eutsi zieten. Ibar osoak alkate bakarra zeukan, "alkate nagusi" izenarekin deitua.
•Bere zortzi jabeek edo sortzaileek Leireko abadiari eman zioten 1046an Santa Maria monasterioa, 1034an bertan lursail bat eskuratu baitzuen dohaintza bidez. 1072an, Orhi mendiko godalet batzuen besterentzearen lekuko gisa agertu ziren 19 herritar; geroago bezala, bigarren lekuan dago herria,
Otsagabiaren ondoren, Zaraitzuko Unibertsitateko kideen artean. Gizarte-egoera bilauko bizilagunek beren urteroko paparra Nafar Koroari ematen zioten, ibarrako gainerakoekin batera, harik eta Leonor I.a Nafarroakoak 1469an
hari kaparetasun pribilegio kolektiboa eman zion arte.
•Larrea mendiaren inguruetako batean, hegoaldera begira, duela urte asko biztanlerik gabeko gotorlekua egon zen, Zaraitzu ibarraren zati bat, ibarra horren izen bereko ibaiak iparraldetik hegoaldera zeharkatzen zuena. Gotorleku horren agintea eta alkatetza Antso VII.a Azkarraren erregealdian egiten zuten, hau da, Ezkarozeko jaun Ramon Ezpartzakoa jaunaren, Artiedako jaun Semeno Artiedakoaren semearen, erreinaldi horretan eta erregeen erregealdian
Tibalt I.a Nafarroakoa eta haren seme Tibalt II.a Nafarroakoa, azken honen bigarren gurutzadan hil zena. Ezparzatarren izendapena, eskualdeko ospetsuenetako bat eta jada desagertuta dagoen bere oinetxea, Nafarroako Erresumako Gortean oso leinu gisa distiratu zuen. Gizon horietako bat, aipatutako bi horien artean egon zitekeena, Antso VII.a Azkarra erregearekin joan zirenen artean dago, Navas de Tolosako guduan.
•Ezkaroze herria sorginkeria prozesu batean murgilduta egon zen 1539an. Auzitegiek bidalitako legelaria Camus komisario gaztea izan zen. Akusatuen artean, Lope Ezpartzakoa Zaraitzuko
alkatea bera, Otsagabiko lau sorgin eta Ezkaroze, Espartza, Itzaltzu eta Jaurrietako beste batzuk zeuden. Lope Ezpartzakoak egozten zitzaizkion gertaera fantastikoei emandako erantzuna zentzuzko eredua eta fede lanbide sentitua da. Errege Kontseiluak erbesteratutako hilabete batzuetako epaiak eman zituen ustezko sorgin hiruen aurka.
•1793ko martxoan Frantziako Konbentzioak gerra deklaratu zion Espainiako Erresumari. Urte bereko ekainean Zaraitzu ibarran hasi ziren liskarrak. Haraneko alkateak 300 gizoni izena ematea proposatu zuen, baina plan hori ezin izan zen gauzatu hornikuntza eta mantenu arazoak zituelako, mugako portuak gordetzera mugatuz. Ekainaren 26an, goizaldean, tropa frantziarrak ikusi ziren Orhin, eta berehala egokitu ziren defentsarako, eta Otsagabia, Itzaltzu eta Ezkarozeko 180 gizon joan ziren arriskuaren lekura. Goizaldeko hiruretan tiroketa hasi zen, eta Bikendi Adote ibaxako alkateak idatzi zuenez, etsaia arbuiatzeaz gain, Erroimendiko zelaira ere jazarri zuten, elur ekaitz baten erdian. Biharamunean, jende guztia bildu zen bailaran, eta 450 gizon ere bildu ziren. Frantziarrak zirikatu zituzten, baina hauek ez zuten erantzun. Gainera, Erronkari ibarretik milizianoen hiru konpainia heldu ziren, eta zaraitzuarrak beren herrietara erretiratu ziren, 24 herrikide utziz tropak indartzeko. Hurrengo egunetan barrakoiak egin ziren soldaduentzat eta gotorlekuak leku estrategikoetan.
•1845era arte, ibarrako alkateak gobernatu zuen, erregeordea izendatzen zuena, baita herriko alkateak ere, honek bere bizilagunen artean aukeratzen zuena. Herriak berak ere haien artean aukeratzen zituen errejidoreak.
1802an Ezkarozeko irin-errota bat eta batan bat zituen Zaraitzu ibaiaren gainean.
1847an eskola bat zuen, eta bertako irakasleak 1400 erreal jasotzen zituen. Artileak, gazta, ganadua eta larruak esportatzen zituen; oihalak egiten ziren.
•1845az geroztik, Zaraitzuko besteengandik erabat bananduta geratu zen Ezkaroze. Gure mendean zerrategia eta ehungintza zituen, baita errota ere."
(Wikipedia)
¤ Etimología
"Ezkaroze -oz amaiera duten euskal toponimoen sortakoa da. Julio Caro Barojak defendatzen zuen toponimo horiek -oz atzizkiari lotutako izen propio batetik zetozela, eta -iz edo -ez bezalako beste atzizki batzuk -icus atzizkiaren bilakaeratik sortu zirela. Atzizki horrek Iberiar Penintsulako
latinezko hizkuntzetan erabilitako
patronimikoak ere sorrarazi zituen.
Caro Barojak uste zuen toponimoa
Scaurus, Scatius edo Scarus ezizenarekin lotuta egon zitekeela.
Hala ere, udalerri honen izenaren erregistro zaharrenek (XI.mendea) Escaloz, Escaloçe,
Eschaloçe bezala aipatzen dute,
eta, horren ondorioz, Ricardo Zierbide
bezalako beste filologo batzuek garai galiar-erromatarreko izen propio batean pentsatzen dute.
Julio Caro Barojaren ustez, toponimiari aplikatutako -oz, -ez e -iz atzizkiek adierazten zuten antzinaroan tokia atzizkiari lotuta agertzen zen pertsonaren jabetzakoa izan zela, eta Erdi Arotik Erromatar Inperioaren garaira arteko jatorria izan zezakeela"
(Wikipedia)
Se equivocaban. El topónimo es de localización.
Julio Caro Baroja decía que los topónimos de zona euskérica acabados en -iz, -ez, -oz,
provenían todos del nombre latino o medieval de un poseedor.
Se equivocaba de pleno.
Hay muchas otras opciones y hay que mirar a la historia, la geografía, los montes y valles y rios, así como a los protovocablos y a la sena de los topónimos que indican localización, que en euskera son mayoría.
Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:
• Escaloçe (1034)
• Eschaloçe (1046)
• Escaloz (1057)
• Ezcaloz (1058)
• Eschaloze (1073)
• Eçquarotz (1174)
• Ezcaroz (1268)
• Ezcaroz (1366)
• Ezcarotz (1378)
• Ezcaroz (1537)
• Escaroz (1800)
• Ezkaroze (1872)
• Ezkarotze (1921)
• Ezcaroz (1945)
• Ezkaroze (1973)
◇
▪︎EZKAROZE <> EZKALOZE
< EZCHALOZE <> EZGHALOZE
0.
< [*IBAR ATZE GOI DAN ORO ZAN HEDA HIRI ]
•[ Pueblo Que Está Todo Muy Extendido Arriba Atrás en el Valle-Vega ]
1.
> *BER ETZ KUI RÂ ORO ZÊ ÎRE (^I^I)
2.
> *BEL ETZ KĪ ^Â URO ZÊ Î^E
3.
> *BÊ ETZ K(Ī)Â (I)RO ZĒ Ê
4.
> ( BĒTZKÂROZĒ > (B)ĒZKÂROZĒ )
5.
> [ ĒZKÂROZĒ <> ĒZCÂLOÇĒ ]
(medieval)
> [ ĒZKÂROZĒ <> ĒZKÂROZ ]
(actual)
¤ Nota
Es un topónimo de localización o ubicación, no viene de ningún nombre ni latino ni no latino, dijese lo que dijese D. Julio Caro Baroja, el Sr. Cierbide o quien quiera que fuese.
☆
•Ref.:
•Wikipedia
•Etimologías propias de @fga51
◇◇◇
No hay comentarios:
Publicar un comentario