Mostrando entradas con la etiqueta Mugas. Mostrar todas las entradas
Mostrando entradas con la etiqueta Mugas. Mostrar todas las entradas

lunes, 3 de febrero de 2025

ANBOTO. Sierra y Cumbre en Bizkaia. Sede de Mari "Euskal Jainkosa" Mitológica: Ama Luŕ. De Durango a Elorrio. Entre Abadiño y Otxandiano. Euskal Herria. Jatorrizko esanahia. Significado Originario.





◇◇◇

¤ ANBOTO
Sierra en Bizkaia.
Sede de Mari.
De Durango a Elorrio.
Entre Abadiño y Otxandiano.

☆☆☆

▪︎ANBOTO

¤ Etimología

< *AN(I)BOTO

0.
< *HEDA MUGA
BEHA ORO
ATX GOI DOŔ
DEN•


¤ Significado

•ALTA CUMBRE ROCOSA
QUE MIRA TODA
LA EXTENSA FRONTERA.

(entre Herrialdes)

¤ Evolución fonética
y aglutinación del nombre.

0.
< *HEDA MUGA
BEHA ORO
ATX GOI DOŔ
DEN

1.
> *ÎRA NUHA
BIÊ  O^O 
EX  HOI  TO^
RI^

2.
> *Î^A  NIÂ
BIΠ Ō 
IS  Ô  TÔ


3.
>   NÂ
B  Ō
IZ Ô  TÔ

4.
> *ÂNÊ

(I^) Ô  TÔ

> *ÂN(Î)BŌÔTÔ

> ÂNBŌTÔ


♧◇♧
¤ Etimologías propias de @fga51.
♧◇♧



sábado, 17 de agosto de 2024

Euskera autrigón y de repoblación: Montes OBARENES - Villa y Desfiladero de PANCORBO -Villa de  FONCEA - Villa de CELLORIGO -Comarca de la BUREBA. En la Rioja y en Burgos, Castilla la Vieja. Jatorrizko esanahiak / Significados euskéricos originarios.

 




















◇◇◇



¤ Euskera autrigón y de repoblación:

Montes OBARENES - PANCORBO - FONCEA - CELLORIGO
- Comarca de la BUREBA.

Jatorrizko esanahiak
/ Significados originarios.

☆☆☆


▪︎Montes OBARENES
•Sistema montañoso
entre Haro, Rioja y Pancorbo, Burgos, Bureba, Castilla la Vieja.
Antigua Autrigonia.
Luego Vasconia-Nafarroa.
Finalmente Bardulia-Castilla la Vieja.

" Ebro eta Pancorboko arroilen arteko sistema menditsua hainbat gune menditsuk osatzen dute, baina Pancorbotik Harora, hesi nahiko jarraitu eta uniforme bezala ikusten da, eta, beraz, modu berean deituak izan arren, sekzio ezberdin bezala tratatu ohi dira.

Obarenes mendiak, Toloño mendilerroa, Urbasa mendilerroa edo Eusko mendiak Pirinioetako eta Kantauriko mendilerro handiaren mendi-oinak dira."


☆☆☆


¤ Etimología

▪︎OBARENES


0.
< *ORO BEHA HEDA MUGA
- GOI DOŔ HEDAK DIREN ATXAK.


¤ Significado

Peñas-Montes Que Son
Altas Cumbres Extensas
(Sierras)
Que Miran Extensamente
Toda La Frontera.


¤ Evolución fonética y aglutinación del nombre.


0.
< *ORO BEHA HEDA MUGA
- GOI DOŔ HEDAK DIREN ATXAK.

1.
> *O^O  B(I)^A  (^I)RE  NIHE
- HUI RU^ ^IREG  RI^E^  EXEG.

2.
> *Ō  B  RE  N(I)^E
- (^II)  (^Î)  (Î)^EH  (^Î)Ê  ESEH

3.
> *Ō B  RE NÊ
Ê^ Ê  ES(E^)

4.
> ŌBÂRENĒ^S





▪︎PANCORBO. villa y desfiladero.

Pancorbo Burgosko udalerria da, 
Burebako eskualdean dagoena. 
Izen bereko haitzartearen inguruan kokatuta dago, 
Obarenes mendien azpian. 
Oroncillo ibaiaren ertzean dago.
Beron zelten Antecubia izeneko gunea zen erromatarren garaian
eta Arabako lurrei eta Nafarroako erresumari loturik egon zen luzaroan.
Pancorboko ordezkariek XV. mendea arte parte hartu zuten 
Arabako Batzar Nagusietan.

816an bertan Pancorboko gudua egin zuten 
al-Hakam I.ak bidalitako
eta Abd al-Karim ibn Abd al-Wahid ibn Mugitek zuzendutako
armada haitzpitartea zeharkatu nahi zuenean.

Antigua Autrigonia y luego Vasconia-Nafarroa.
Finalmente Bardulia - Castilla la Vieja.

☆☆☆


¤ Etimología


▪︎PANCOŔBO

0.
< *BEHA MUGA HEDA GOIAN
AURRE HEDA BEHE ORO
DEN URI ZAINA.


¤ Significado

Villa Guardiana
Que Mira la Extensa Frontera
en lo Alto (Montes Obarenes)
Desplazada Delante Abajo del Todo.


¤ Evolución fonética
y aglutinación del nombre

▪︎PANCOŔBO

0.
< *BEHA MUGA HEDA GOIAN
AURRE HEDA BEHE ORO
DEN URI ZAINA

1.
> *BI^A   NIHE  ^IRE  KOIE^
ORRE  ^IRE  BI^I   O^O
RI^  U^I   ZENE

2.
> *B  N(I)^E  (Î)^E  KO(IÎ)
ORRE  (Î)^E  B(Ī)  Ō
^Π IΠ ^IHI

3.
> *BÂNÊÊKOORREÊBÕ(^Ī^I)

> *BÂN(Ē^)KŌRR(Ē)BŌ

4.
> *BÂNKŌŔBŌ

> PÂNKŌŔBŌ  <> PANCORBO





▪︎FONCEA, villa
En la Rioja.
Antigua Nafarroa.


¤ Etimología


▪︎FONCEA

0.
< *BEHA ORO MUGA
ZAIN GOI HEDA
DEN URI


¤ Significado


VILLA QUE MIRA TODA LA FRONTERA
VIGILANDO DESPLAZADA EN ALTO / ARRIBA.


¤ Evolución fonética
y aglutinación del nombre


0.
< *BEHA ORO MUGA
ZAIN GOI HEDA
DEN URI

1.
> *BI^E  O^O  NUHE
ZE^  HUI  ÎRA
RI^  U^I

2.
> *B(IÎ) Ō  NI^I
ZÊ  (^II)  (Î)^A
(^Î)   (IÎ)

3.
> *BŌN(Ī)ZÊÂ

4.
> *PŌNZÊÂ

> FŌNCÊÂ





▪︎CELLORIGO, villa
En la Rioja.
Antigua Nafarroa.


¤ Etimología


▪︎CELLORIGO

0.
< *ZAIN DEN BEHA
MUGA HEDA ORO
URI DEN GOIAN


¤ Significado


VILLA QUE ESTÁ EN ALTO
VIGILANTE QUE MIRA
LA FRONTERA.TODA EXTENSA.



¤ Evolución fonética
y aglutinación del nombre


0.
< *ZAIN DEN BEHA
MUGA HEDA  ORO
URI DEN GOIAN 

1.
( nb > m)
> *ZE^RIMI^E
NUHE ^IRE  Ō
U^I  RI^  GOIE^

2.
> ZÊ^INIÎ
HI^I  ÎLI  Ō
(IÎ ) RΠ GO(IÎ)

3.
> *ZÊÎHĪ
^Ī ÎLI  Ō
RΠ GO

4.
> ZÊÎ^I 
^ĪLIŌ 
RΠ GO

= ZÊĪLIŌRÎGO

> ZÊLLŌRÎGO <> CELLORIGO





▪︎BUREBA, comarca
Burgos, Castilla ls Vieja.
Antigua Autrigonia.
Fue Vasconia-Nafarroa.
Luego Bardulia.
Finalmente Castills.


¤ Etimología


▪︎BUREBA


0.
< *BURUAN HEDA ORO
MUGA DEN HERRI


¤ Significado


COMARCA QUE ES FRONTERA
TODA DESPLAZADA EN EL EXTREMO.


¤ Evolución fonética
y aglutinación del nombre


0.
< *BURUAN HEDA ORO
MUGA DEN HERRI

1.
> *BU^UE^   (^I)RE   U^U
NUHA  RI^  ^IŔ

2.
> *BŪ(Î)  RE   Ū
HI^A  (^Î Î)Ŕ

3.
> *BŪREŪ(^I)ÂŔ

= *BŪREŪÂŔ

4.
> *BŪREBÂ(Ŕ)

> BŪREBÂ^


♧◇♧
¤ Etimologías propias de @fga51.
♧◇♧























miércoles, 14 de agosto de 2024

BETSAIDE / BESAIDE. Campo en un Alto al final del Valle de Arrazola donde se ubica el hiru-mugarri-eta entre los 3 Herrialdes de Araba-Bizkaia-Gipuzkoa. Jatorrizko esanahia. / Significado originario.

 









◇◇◇

▪︎BETSAIDE  <>  BESAIDE


" Ez da gailur honetatik abiatzen diren Euskadiko errepide guztiak, baina bai  (3) probintziak elkartzen diren puntu zehatza. Besaide edo Betsaide 564 m-ko gailur txiki bat da, bi mendi ezagunen artean dagoena; Udalaitz (edo Udalatx) eta Anboto.

Toki honen berezitasuna, lehen esan dizugun bezala, Euskadi osatzen duten hiru probintziak elkartzen direla da. Bertan aurkitzen da hiru euskal lurralde batzen dituen harria, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa. 

Besaidek Arrazola bailara ixten du eta haren azpian kobre meategiak ustiatu dira, Arrasateko Udala auzoaren gainean altxatzen den Debagoiena aldean."

☆☆☆


¤ Etimología


0.
< *BEHA HEDA HARANA
OSO ZAIN
GOI ORO DEN
MUGA-LANDA


¤ Significado


•CAMPO FRONTERIZO
QUE ESTÁ TODO EN ALTO
MIRANDO EXTENSAMENTE EL VALLE
MUY VIGILANTE.



¤ Evolución fonética
y aglutinación del nombre



0.
< *BEHA HEDA HARANA
OSO ZAIN
GOI ORO DEN
MUGA-LANDA

1.
> *BIÊ  ÎTA  ^A^AHA
USU ZAI^
HUI  U^U  RI^
NIHE-RE^DE

2.
> *BÊ  TE ÊÊ,^E
ISI ZAÎ
^II  ^I^  ^Î
HI^I -^ÎDE

3.
> *BÊ  TĒ^
S  ZÂÎ
Ī^
^Ī^ÎDE


= *BÊT(Ē^)S(Z)Â^Ī^DE

4.
> BÊTSÂĪDE  <>  BÊSÂĪDE



♧◇♧
¤ Etimologías propias de @fga51.
♧◇♧








sábado, 20 de julio de 2024

El significado de ARTZINIEGA, Araba, Euskal Herria.






◇◇◇


▪︎ARTZINIEGA
<> ARZINIEGA
<> ARCINIEGA
<> ARCENIEGA

•En el norte del Valle de Aiala en Araba cerca de Mena y de Balmaseda.

•Artziniega Arabako ipar-mendebaldeko udalerri bat da. 
Aiaraldea kuadrillan dago, 
Gasteiztik 55 bat kilometrora. Udalerriko herriburua izen bereko hiribildua da, eta Artziniega ibaiaren eskuineko ertzean dago, muino baten gainean.

•Artziniegako udalerria inguru menditsu eder batean kokatzen da, Euskal Herriko Kantauri 

isurialdean, Gorobel eta La Peñako mendietatik oso hurbil.


•Mendi horiek Gaztelako 

ordokiaren iparraldeko muga malkartsua dira eta edertasun handiko lekuak dira, non basoz abalak, amildegiak eta mendi larre handiak dauden.


•Artziniega udal barrutian larre eta soro zabalak topatzen dira. Duela hamarkada batzuk arte garia, garagarra eta mahastiak 

zeuden bertan, herritarren beharrizanei erantzuteko, baina gaur egun lur-sail horiek gehienak larreak baino ez dira eta abereen ustiapenerako erabiltzen dira.


•Horietako batzuk, gainera, urbanizatu egin dira azken urteotan. Basoei dagokienez, aipatzekoa da bertoko zuhaitz espezieak (haritzak, arteak, lizarrak, eskarrak…) ugariak direla batez ere Otsati eta Zaballa mendietan.

•Landatutako pinudiek eremu zabala okupatzen dute, Mendieta aldean eta Gordexolako mugan, Pando eta Sandolla mendietan.

•Leku horietan guztietan animalia ugari dago: 

basurdeak, orkatzak, 

hegazti harrapariak, erbiak, 
katajinetak, etab.


¤ Mugakideak

•Iparraldean: 

Gordexola (Bizkaia).


•Hegoaldean: 

Mena Harana  (Burgos).

•Ekialdean: 

Aiara, Araba.

•Mendebaldean: 

Mena Harana (Burgos).

¤ Etimología

OPCIÓN A

< [*IBAR AURRE ETA ZAN HEDA GOI DAN URI ]

¤ Significado

•[ Villa de Delante del Valle-Vega (de Aiara / Ayala) y Que Está Muy Desplazada en un Alto ]

(muino baten gainean : encima de una colina)


¤ Evolución fonética y aglutinación

0.
< *Ibarr Aurre Eta Zan Heda Goi Dan Uri

1.
> *Ber Arre Ite Zên Îre Gui r Uî

2.
> *B(e) Arr Ti Zin ÎÊ G(i) ^Â (Iî)

3.
> *(B)ARTZĪNÎÊGÂ

4.
> [ ARTZÎNÎÊGÂ ]
<> ARZÎNÎÊGÂ
<> ARCÎNÎÊGÂ
<> ARCENIEGA

☆☆☆

Otra buena opción es:

OPCIÓN B


▪︎ARTZINIEGA

¤ Etimología

0.
< *BEHA AURRE HEDA ZAN DEN
- URI DEN MUGA ZAINA

¤ Significado

Pueblo que Mira Adelante Extensamente
Vigilando Toda la Gran Frontera.

(Del valle de Aiara en Araba con el valle de Mena en Burgos, Castilla, y con las Encartaciones en Bizkaia.)

¤ Evolución fonética y aglutinación del nombre

▪︎ARTZINIEGA

0.
< *BEHA AURRE HEDA ZAIN
ORO ZAN MUGA DEN URI

1.
> *B(I)  ARRE  ÎTE  ZEN
U^U  ZE^  NUGA RI^  U^I

2.
> *BÂ ARRE  TI  ZIN
I^I  ^Ê  HIGA  (^Î ) (IÎ)

3.
> *BĀRRETIZINĪÊ(^I)GA

4.
> *BĀRR(E)T(I)ZINĪÊGA

> *(B)ĀŔTZINĪÊGA

(cae b inicial)

> ĀŔTZINĪÊGA


♧◇♧
¤ Etimologías propias de @fga51
♧◇♧














lunes, 11 de diciembre de 2023

OTXANDIANO / OTXANDIO. En la muga de Bizkaia con Araba tras la sierra de Anboto bajando de Urkiola hacia Araba. Origen y Significado de su Nombre.







◇◇◇


▪︎OTXANDIANO / OTXANDIO

•Villa en la muga de Bizkaia con Araba tras la sierra de Anboto bajando de Urkiola hacia Araba.

•Cerca del Duranguesado (B), del valle Arratia (B), del valle de Aramaiona (A), de Legutiano (A) y de la Llanada Alavesa.

☆☆☆


¤ Desaglutinación aproximativa:


• OTXANDIANO 

< *OTZANEDIAMO

< *OTZANAIDIAMONO

< *O•TZ•AN•AZ•UI•D•IA

•M•O•N•A•U

< *OO•ETZ•ZAN•AIZ•OI•DU

•IRA•ME•B•OO•IN-AI•UI


< *ORO•ATZ•ZAN•HAITZ•HOI

•DO•ERA•MA•BA•ORO•RIN•ZAI•URI


< *ORO•ATZE•ZAN•HAITZ•GOI

•DOŔ•HEDA•MUGA•BEHA•ORO

•DEN•ZAIN•URI

•(+ vocablos de sentido pero desaparecidos en la aglutinación)

•(zan den > handî:
que es grande, grande, mucho, muy)

•(doŕ : cumbre, cima
< *heda oro goi aurre den
•que se extiende delante en lo alto del todo)

☆☆☆

¤ Etimología

•Ahora dando sentido semántico completo según la ubicación del lugar.

•(No viene ni de "hotz": frio, ni de "otso": lobo)

▪︎ OTXANDIANO / OTXANDIO


0.
< *ORO ATZE ZAN HAITZ GOI DOŔ HEDA - MUGA DEN - BEHA ORO - HEDA DEN ZAIN URI


¤ Significado

PUEBLO VIGÍA QUE SE EXTIENDE  MIRANDO TODO DETRÁS DEL TODO DE LA GRAN ALTA CUMBRE ROCOSA y EXTENSA QUE ES FRONTERA.

(Tras la sierra de Anboto, bajo Urkiola)


¤ Evolución fonética y aglutinación del nombre


0.
< *ORO ATZE ZAN HAITZ GOI DOŔ HEDA - MUGA DEN - BEHA ORO
- HEDA DEN ZAIN URI

1.
> *O^O ETZ ZAN ÂTZ HUI DU^ ÎRA
-NIHE RÎMIÊ O^O  - ÎRE RIN ^AI^ U^I

2.
> *Ō (I)TZ ZAN Â(Z) ^II DÎ Î^A NI^I ^ÎNIÎ Ō
- Î^I ^IN Â Û

3.
> *Ō TZZAN Â^ (Ī) DĪ^Â N(ÎÎ) N(Ī)Ō (Ī^) NÔ


4.
> ŌTXANÂDĪÂNNŌNÔ

> ŌTXANÂDĪÂNŌHÔ

> ŌTXAN(Â)DĪÂNŌ^Ô

> ŌTXANDĪÂNŌ

> ŌTXANDIÊHO > ŌTXANDIÎ^O

> ŌTXANDĪÔ


♧◇♧

¤ Etimologías propias de @fga51.
(Método propio RELDA de Reconstrucción Euskérica Lógico-Aglutinante)

♧◇♧





domingo, 10 de diciembre de 2023

ZUIA. Araba, Euskal Herria. Zuia-ko urien izenen jatorri eta esanahiak.



◇◇◇


¤ ZUIA 

Zuia : Araba iparraldean dagoen udalerria da, Zuia-Gorbeialdea 
eskualdeko handiena, Zigoitia da bestea.

•Erdiaroan
ZUFFIA DE SUSO
eta
ZUFFIA de YUSO
ziren biak.

Nondik:

•Zuffia de Yuso
> gaurko ZUIA

•Zuffia de Suso
> gaurko ZIGOITIA
< ZUIA GOITIA > ZIIEGOITIA
> ZIIIGOITIA = ZĪGOITIA

•Beraz:
ZUIA < ZUFFIA < ZUBIA : el puente

•Por ZUIA pasa el rio BAIAS.
El puente no sé cuál podría haber sido.

•Por Zigoitia pasa el rio Zubi•alde, afluente del Zadorra, lo que apoya la teoría del otro puente, pero no sé cuál podría haber sido y dónde estaba.

•En Zigoitia hay un despoblado que se llama Aldai, hay otro Aldai que es un barrio de Fruiz/Fruniz, en Mungia Bizkaia.

☆☆☆


▪︎ALDAI

< *BALIDAI

0.
< *Beha Aurre - Muga Goi Heda - Den Zain Uri


•Aldea Vigía que Mira Ante la Extensa y Alta Frontera.


0.
< *Beha Aurre - Muga Goi Heda - Den Zain Uri

1.
> *Biê Arre - Nihe Hui Îda - Ri^ Ze^ U^i

2.
> *B(iî) Ali - Hi^i Îi Îda - ^Î ^Î Iî

3.
> *(B)ali^īdaī^

4.
> *Âl(ī)daī

> ÂLDAĪ

☆☆☆


•Igualmente Murgia, cuyo nombre se parece a Mungia pero significa algo diferente (véase después y en otra entrada del blog)

•También hay un despoblado llamado Urretxua / Urretxu / Urratxo en Zuia, igual que la villa de ese nombre en Gipuzkoa.

☆☆☆


¤ ZUIA

•Herriburua Murgia da.

•Zuia Gorbeiaren magalaren inguruan dago, eta Arabako mendirik altuenera igotzeko abiapuntua da. 

•Udalerria zeharkatzen duen ibai nagusia Baias ibaia da.

•Zuiako udalerria honako 13 herriez osatua dago, euren izenak erdiarokoak dira eta herrialde tarteko mugan izanik ahaide nagusien arteko borrokakin / borrokagaz erlazionaturik ziren.

☆☆☆

•Araban

▪︎ZUIA

A.

Puede venir de :
Zuffia <> Zubia <> el Puente.
> Zuia

B.
También podría ser que venga de:

▪︎ZUIA

0.
< *Zain Oro Goi Heda Muga Den Herri.

•Comarca que Vigila la Toda Alta y Extensa Frontera.


0.
< *Zain Oro Goi Heda Muga Den Herri.

1.
> *Zê U^u Hui Îre Niga Rî Êŕ
2.
> *Z(î) Ū Ûi Î^i Hiha (^î î^)

3.
> ZŪĪ^I^A

= ZŪĪ^Â

♧♧♧


▪︎MUŔGIA

< *Murrigia
edo
< *Burrigia


¤ Opción A.

0.
< *MUGA AURRE HEDA - HAITZ GOI HEDA ZAIN - BEHA DEN URI


¤ Significado

VILLA  DESPLAZADA ANTE LA FRONTERA (con Bizkaia) QUE MIRA VIGILANTE EL MONTE-PEÑA ALTO Y EXTENSO  (la sierra del Gorbeia).


¤ Evolución fonética y aglutinación del nombre

> MURRIGIA

0.
< *MUGA AURRE HEDA - HAITZ GOI HEDA ZAIN - BEHA DEN URI

1.
(NB > M)
> *MUHE ORRE ÎRE - ÊTZ GUI ÎRA ZAMIÂ RI^ I^I

2.
> *MU(Î) URRI Î^I Î(Z) GII Î^A ^ANÂ (^Î Ī)

3.
> *MŪRR(Ī^)GĪĀ^HÂ

4.
> MŪŔGĪĀ^Â

= MŪŔGĪĀ


¤  Opción B.

< BURRIGIA


0.
< *Beha Goi Oro Aurre Muga Heda Den Zain Uri


•Pueblo Vigilante Que Mira la Extensa Frontera Delante de Todas las Alturas.


1.
> Biê Hui U^u Orre Nige Îra Rî Zaî U^i

2.
> *B(iî) Û Ū Urri HiGi Î^A (^î) ^A (iî)

3.
> *MŪRR(i^i)GĪĀ^

4.
> MŪŔGĪĀ

♧♧♧



▪︎ARETXAGA
despoblado en Murgia

< *BARETSAGA

•Aretxaga gaur egun Arabako Zuiako 
udalaren Murgia kontzejuaren barruan dagoen herri hustua da. 
Murgiako auzoa betidanik izan da.



▪︎ARETXAGA

0.
< *Beha Oro Heda Oso Zain Goi Muga Den Uri

•Pueblo que Mira Todo Extensamente Muy Vigilante de la Alta Frontera.

1.
> *B(i)â Uru Êta Usu Za(i^) Hui Niga Ri^ U^i

2.
> *Bâ (i)R(i) Êta (i)S(i) ^A ^Ii Higa (^î)

3.
> *Bârêtasâ(ī^i)ga
> *(B)ârêtasâga

4.
(cae la b inicial)
> *Ârêt(a)sâga

> ÂRÊTSÂGA

= ÂRÊTXÂGA




▪︎SARRIA

0.
< *Oso Goi Muga Zain Behe Aurre Heda Den Uri.

•Pueblo que está Desplazado Vigilando Abajo Ante la Muy Alta Frontera.

1.
> *Usu Hui Niha Za(i)mi^i Arre Êra Rî U^i

2.
> *(I)Si ^Ii Hiâ ^An(ī) Arri Î^a (^î iî)

3.
> *S(ī^i)ââharrīâ

4.
> Sââârrīâ

= SĀ^RRĪÂ




▪︎BITORIANO

0.
< *Beha Heda Den - Goi Doŕ Oro Heda Muga Oro Den - Zain Uri.


•Pueblo Vigilante - Que Mira Extensamente - La Alta Cumbre Toda Extensa Que Es Todo Frontera (Sierra del Gorbea).

1.
> *Bi^e Îre Rî - Hui To^ Uru Îra Nihe O^o
Rî Zê U^i

2.
> *Biî î^i ^î - ^Ii TÔ (I)RI Î^A N(i^i) Ō

3.
> BĪ^TÔRĪÂNŌ




▪︎AMETZAGA (de ZUIA)

A.
< *ametz-aga 
(No es indicativo semánticamente)

B.
0.
< *Zain Beha Goi Heda Zan Muga Den Uri.


•Pueblo que Vigila Mirando la Frontera Alta Muy Extensa.

1.
> *Za(i)m(i)ê Hui (î)Te Zâ Niga Rî U^i

2.
> *^Amê (^ii) Ti Zâ Higa (^î iî)

3.
> *ÂMÊT(I)ZÂ(^I)GA

4.
> ÂMÊTZÂGA





▪︎URRETXU(A) (de ZUIA)

•Despoblado en Ametzaga.

Urretxu gaur egun Arabako 
Zuiako udalaren barruan dagoen Ametzaga kontzejuan zegoen herri hustua da. 

•Historikoki beste izen batzuekin ere dokumentatu da: Urratxo, Urretxa y Urretxua.

• 1138tik dago dokumentatuta.

•Noiz hustu zen ez da ezagutzen.

•URRETXUA

< *Burretsua / Burratso

0.
< *Beha Goi Muga Aurre Zan Heda Oso Zain Den Uri.


•Pueblo Muy Vigílante Que Mira Muy Desplazado Ante la Alta Frontera.

A.

1.
> *Biê Hu(i) Nuhe Orre Za^ (î)Te Uso Ze^ Rî U^i

2.
> *Biî Û Huî Urri ^Â Ti Iso (^î ^î iî)

3.
> *B Û Û Urr  T(ī)so

> *(B)ŪRRÂTSO

4.
(cae b inicial)

> ^ŪRRATSO <> ŪRRATXO



B.

1.
> *Biê Hu(i) Nuhe Orre Ze^ (î)Te Usu Za(i^) Rî U^i

2.
> *B(iî) Û Hu(î) Urre ^Ê Ti Isu ^A (^î iî)

3.
> *Bûûurreêt(ī)suâ

> *(B)ūrrētsuâ

4.
(cae la b inicial)

> ŪRRĒTSUÂ

= ŪRRĒTXUÂ

> ŪRRĒTXUÊ <> ŪRRĒTXUÎ

= ŪRRĒTXU





▪︎MAŔKINA / MAŔKIA

0.
< *Beha Heda Muga Aurre Goi Den Zain Uri

•Pueblo Vigilante que está en Alto Mirando Extensamente Ante la Frontera.

1.
> *Biê Îre Miha Arre Kui Rin Zai^ U^i
2.
> *Bī î^i M(i)â Arre Kii ^In ^A(î) (iî)
3.
> *(B)ĪMÂRRIKĪNÂ
4.
(cae la b inicial)

> *(Ī)MÂRR(I)KĪNÂ

= MÂŔKĪNÂ

> MÂŔKĪHÂ

> MÂŔKĪ^A

= MÂŔKĪÂ





▪︎DOMAIKIA

0.
< *Doŕ Heda Muga Oro Goi
Zain Beha Den Uri

•Pueblo que Mira Vigilante la Más Extensa Frontera Toda en lo Alto.

1.
> *DO^ ÎRE MIHA U^U KUI ZA(I)M(I)Â
RI^ U^I

2.
> *DÔ (Î^I) M(I)Â IÎ KII ^ANÂ (^Î IÎ)

3.
> DÔMÂĪKĪÂHÂ

> DÔMÂĪKĪÂ^Â

> DÔMÂĪKĪĀ^






▪︎GILLERNA / GILIERNA

<> Guillerna (cast)

•Es el Balcón del Valle de Zuia.


0.
< *Goi Oro Heda - Aurre Muga - Zain Beha Den Uri.


•Pueblo que Mira Vigilante - Ante la Frontera - Desplazado Todo en lo Alto.

1.
> *GUI ULU ÎLE - ARRE NIHA - ZA(I)M(I)Â RI^ U^I

2.
> *GII ILI ÎLI EŔ N(I)Â ^ANÂ (^Î IÎ)

3.
> *GĪL(Ī)LIEŔNÂÂHÂ

4.
> GĪLLIEŔNĀ^Â

4.1

= GĪLIEŔNĀ^

4.2

= GĪLLEŔNĀ^






▪︎LUKIANO

0.
< *Aurre Oro Goi Heda Muga Zain Beha Den Uri


•Pueblo que Mira Vigilante Ante la Frontera Toda Alta y Extensa.

1.
> *ORRE U^U KUI ÎRA NIHA ZA(I)M(I)Â RÎ U(^I)

2.
> *UL(I) Ū KII Î^A N(I)Â ^ANÂ (^Î) U

3.
> *(I)LŪKĪÂNĀHÂU

4.
> LŪKĪÂNĀ^ÂU

> LŪKĪÂNĀU

> LŪKĪÂNO





▪︎JUGO / YUGO

< *ĪHUGO

0.
< *Zain Beha Heda - Muga Oro Goi - Den Uri


•Pueblo que Mira Extensamente Vigilando la Frontera Toda Alta.


1.
> *ZEMIÊ HIRE - NIGE U^U GO- RÎ U^I

2.
> *^INIÎ HI^I - HIHI Ū GO - (^Î IÎ)

3.
> *ÎHĪ ^IÎ H(I^I) Ū GO

> *Î^Ī Ī^ H Ū GO

> ^ĪHŪGO

4.

4.1

> Ī^ŪGO = YŪGO

4.2

> HŪGO = JŪGO


♧♧♧



▪︎APERREGI

0.
< *Beha Heda Behe Aurre - Haitz Goi Oro Heda Muga - Den Zain Uri


•Pueblo Vigía Que Mira Extendido Abajo Ante la Frontera Alta y Extensa Peña (~Monte).

1.
> *BIÂ ÎRA BĒ ARRE - ÊTZ GUI U^U ÎRE NIHE - RÎ ZÊ U^I

2.
> *BÂ (Î)^A BĒ ERRE Ê(Z) GII IÎ Î^I HI^I ^Î (Z)Î IÎ

3.
> *BÂÂPĒERREÊ^GĪ^Ī^Ī^

= *(B)Ā^PĒRRĒGĪ^

4.
(cae b inicial)

> ^ĀPĒRRĒGĪ





▪︎ZARATE

0.
< *Zain Beha - Haitz Goi Oro Zan Heda Den Muga  - Den Uri


•Pueblo Que Mira Vigilante la Frontera que es Monte-Peña Alto Todo Muy Extenso.


1.
(nb > m)
> * ZAMIÊ ÊZ HUI URU ZA^ ÎTE RÎ NIHE RÎ U^I

2.
> *ZANIÎ Î^ ^II IR(I) ^Â TE ^Î HI^I ^Î IÎ

3.
> *ZAHĪ^RÂTE(Ī^Ī^)

4.
> *ZA(^Ī)RÂTE

> ZARÂTE





▪︎ALTUBE

A.

< *Altu be
(No es semántica correcta para un topónimo)

B.

0.
< *Muga Aurre Doŕ Beha Den Zain Uri


•Pueblo que Vigila Mirando Lo Más Ante la Frontera.


0.
< *Muga Aurre Doŕ Beha Den Zain Uri

1.

> *NUHA ARRE TU^ BIÊ RE^ ZE^ U^I

2.

> *HI^A ALE TÛ BÊ ^Ê ^Ê (IÎ)

3.

> *(Î)ĀLETÛBĒ^

4.

> *ĀL(E)TÛBĒ

> ĀLTŪBĒ




▪︎ZIORRAGA



0.
< *Zain Beha Oro Aurre Goi Heda Muga Den Uri


• Pueblo que Vigila Mirando Delante del Todo la Alta y Extensa Frontera.


0.
< *Zain Beha Oro Aurre Goi Heda Muga Den Uri


1. (nb > m)

> *ZEMIÊ O^O ORRE HUI ÎRA NUGA RÎ U^i

2.

> *ZINIÎ Ō ORRI ^II Î^A HIGA (^Î IÎ)

3.

> *ZIHĪ ŌRR(Ī)Â(^I)GA

4.

> ZI^ĪŌRRÂGA

> ZĪŌRRÂGA


☆☆☆


¤ Bizkaian


▪︎OROZKO

< *Orozigo < *Orozigau

0.
< *Oro Zain Beha - Haitz Goi Heda Den Muga - Den Uri

•Pueblo que Mira Todo Vigilante la Peña-Monte Alta Extensa que es Frontera.

1.
(NB > M)
> *ORO ZEMIÊ ÊZ GO ÎRE RI^ NIGA RI^ U(^I)

2.
> *ORO ZINIÎ Î^ GO Î^I ^Î HIGA (^Î) U

3.
> *ORO ZIHĪ^GO(Ī^)GAU

> *OROZ(I^Ī)GOGO

4.
> *OROZGOHO

> OROZKO^O

= OROZKŌ





▪︎ARRATIA


0.
< *Muga Aurre Heda Den Haran

•Valle Que Se Extiende Ante la Frontera.


0.
< *Muga Aurre Heda Den Haran

1.
> *Niha Arre Îra Ti^ Â^a^

2.
> *Hi^A Arri Î^a Tî Ā^

3.
> *(^I)ÂARR(Ī)ÂTÎĀ

4.
> ĀRRÂTÎĀ


☆☆☆


▪︎GOŔBEIA <> GOŔBEA

A / B

0.
< *Haitz Goi Oro Laun Doŕ - Zain Beha Den Muga Heda


• Peña-Monte Alta Cumbre Toda Plana Que Vigila Mirando la Extensa Frontera.


0.
< *Haitz Goi Oro Laun Doŕ - Zain Beha Den Muga Heda

1.
> *ÊZ GO O^O RO^ ROŔ ZÊ BIÊ RE^ NUHA ÎRA

2.
> *(Î^) GO Ō ^Ô ^OŔ ^Ê BÊ ^Ê HI^A (Î)^A

3.
> GŌ^RR(Ê)BĒ^ÎĀ^

4.
> GŌŔBĒÎĀ <> GŌŔBĒĀ





▪︎ITXINA

B / A

0.
< *Itxi Zan Oro - Heda Goi Doŕ
Den - Laun Haitz

•Peña-Monte Plano Que Es Extensa Alta Cumbre Toda Muy Cerrada.


0.
< *Itxi Zan Oro - Heda Goi Doŕ
Den - Laun Haitz

1.
> *ITXI ^EN U^U ÎRA RUL RI^ RO^ ÂTZ

2.
> *ITXI ÎN IÎ Î^A ^I^ ^Î ^Û Â(Z)

3.
> *ITXĪN(Ī)Â(Ī^)Â^

4.
> ITXĪNĀ^





▪︎ANBOTO

B / A / G

0.
< *MUGA ZAIN BEHA DEN
- ORO GOI DOŔ HEDA HAITZ


• PEÑA-MONTE TODA ALTA CUMBRE EXTENSA - QUE MIRA VIGILANDO LA FRONTERA.


0.
< *MUGA ZAIN BEHA DEN
- ORO GOI DOŔ HEDA HAITZ

1.
> *NUHA ^AIN BIÊ RÎ - O^O HOI TO^ ÎRE ÊZ

2.
> *HIÂ ÂN B(IÎ ^Î) Ō Ô TÔ (Î^I Î^)

3.
> *(Î)Ā^NBŌTÔ

4.
> ĀNBŌTÔ





▪︎AIZKORRI

G / A / N

< Haitz Gorri

•Peña Pelada

> ÂIZ•KORRI


♧◇♧

¤ Etimologías propias de @fga51.
(Método propio RELDA de Reconstrucción Euskérica Lógico Desaglutinante)

♧◇♧





martes, 5 de diciembre de 2023

MUNGIA, en Bizkaia MUŔGIA, en Araba, Euskal Herria / País Vasco. (Suenan parecido, pero significan distinto). Origen y Significado de sus Nombres.

 








◇◇◇



¤ MUNGIA (B) y MURGIA (A)
Suenan parecido, pero significan distinto.




▪︎MUNGIA  (B)

•Bizkaiko barrualdeko uria da.

"Sollube eta Jata mendiez gain, baditu hainbat sakonune eta mendixka; besteak beste Gondramendi , Tallu, eta Berreaga .

•Hauek Butroi ibaiaren ibarra inguratzen dute.

•Ibai  Butroi hau Bizkargi 
mendian sortu, Mungiatik igaro eta Gaminiz badian isurtzen du ura.

•Baina hau ez da alde honek duen ur-etorri bakarra; badira inguruan makina bat errakatxo eta iturri Butroi ibaiaren ibaiadarrak direnak: Atxuri, Trobika, Lauromendi, Atebarri edo Mantzorriko erreka esaterako, antzina 20 errotari eragiteko gauza zirenak."


¤ Etimología



0.
< *IBAŔ BURU HEDA - ZAN HAITZ GOI BEHE - DEN URI



¤ Significado



•VILLA QUE SE EXTIENDE EN EL EXTREMO DEL VALLE-VEGA (del rio Butroi / Butrón) MIRANDO MONTES - PEÑAS  MUY ALTOS  (Sollube, Jata, Bizkargi, etc.).



¤ Evolución fonética y aglutinación del nombre


0.
< *IBAŔ BURU HEDA - BEHA HAITZ GOI ZAN  - DEN URI

1.
> *BÊ MU^U ÎRE - MIÊ ÊTZ GUI ZA^
- RI^  I^I

2.
> *BÎ MŪ (Î^I) - NIÎ Î(Z) GII ^Â - (^Î Ī)

> *BÎMŪN(Ī)GĪÂ

3.
> *(B)ÎMŪNGĪÂ
(cae b inicial)

> *(^Î)MŪNGĪÂ

4.
> MŪNGĪÂ


♧♧♧



▪︎MURGIA (A)

•Murgia Arabako iparraldeko herri bat da, Zuiako kuadrillakoa. Zuiako udalerriko herririk handiena da.

•Aforada en Gorbeialdea a principios del siglo XIV.



¤ Etimología



0.
< *MUGA AURRE HEDA - HAITZ GOI HEDA ZAIN - BEHA DEN URI


¤ Significado



VILLA  DESPLAZADA ANTE LA FRONTERA (con Bizkaia) QUE MIRA VIGILANTE EL MONTE-PEÑA ALTO Y EXTENSO  (la sierra del Gorbeia).



¤ Evolución fonética y aglutinación del nombre


0.
< *MUGA AURRE HEDA - HAITZ GOI HEDA ZAIN - BEHA DEN URI

1.
(NB > M)
> *MUHE ORRE ÎRE - ÊTZ GUI ÎRA ZAMIÂ RI^ I^I

2.
> *MU(Î) URRI Î^I Î(Z) GII Î^A ^ANÂ (^Î Ī)

3.
> *MŪRR(Ī^)GĪĀ^HÂ

4.
> MŪŔGĪĀ^Â

= MŪŔGĪĀ


♧◇♧

¤ Etimologías propias de @fga51.
(Método propio RELDA de Reconstrucción Euskérica Lógico-Aglutinante)

♧◇♧