◇◇◇
▪︎Valle de ULTZAMA
Nafarroa
•En la montaña navarra.
•Merindad de Pamplona.
•A ~22 km. de Iruñea-Pamplona.
•Compuesto por 12 pueblos.
Fronterizo con el Valle de Baztan y con Gipuzkoa, que siendo del Reino de Navarra pasó a la Corona de Castilla desde 1200, por el puerto de montaña de Belate, donde hubo batalla a principios del S.XVI durante la invasión y conquista castellana de Nafarroa (1512-1522).
•2 ríos en alto valle de montaña : Ultzama y otro.
•Es Ibaŕ, no Haran.
☆
"Koldo Mitxelenak uste zuen Ultzama toponimoa zeltako Uxamatik zetorrela. Hitz horrek lekurik altuena esan nahi du, eta esanahi hori ongi datorkio Ultzamari, zeren, Basaburuarekin batera, Nafarroako isurialde mediterraneoko ibarrik altuenak baitira. Euskal ahoskerak Uxama hori Ultzama bihurtuko zuen, Mitxelenaren ustetan, beste toki batzuetan Osma (Bizkaiko Mallabiako auzoan bezala) bihurtu zuen bitartean.
Erdi Aroan, ibarraren izena idazkietan hainbat eta hainbat eratara azaltzen zen: Iozama, Utzama, Hutzama, Uçama edo Uzama, ustezko jatorrizko Uxama eta egungo Ultzamaren arteko eratorriak izango liratekeenak. 1366ko testu batean Urçama bezala agertu zen. Honek Jose Maria Satrustegi ur hitzarekin erlazionatzera eraman zuen"
☆
Horretaz oker zebilen Mitxelena, izena ez da zelta,
Uxamarekin ez dauka zer ikusirik, eta Osmarekin ere ez
Izena ez da zelta, euskaraz osatuta da eta euskararengandik dator, nongo lekuan eta zertarako dagoen hantxe kokatua azaltzen.
☆
"Belate Nafarroa Garaiko mendatea da. Almandoz (Baztan) eta Arraitz (Ultzama) herriak lotzen dituena. 847 metroko garaiera du. Bertatik pasatzen da NA-1210 errepidea (lehengo N-121).
Belate aspalditik izan da igarobide garrantzitsua. Bertatik Nafarroa Garaiko barnealdea, Lapurdirekin eta Gipuzkoako kostaldearekin lotzen zituen erromatar galtzada pasatzen zen. Ikertzaile batzuen arabera, II. edo III. mendekoa da. Galtzada honetatik igarotzen ziren ere Erdi Aroan, Done Jakuera bidean, Urdazubitik barrena zetozen erromesak. Horrela, Belateko Santa Maria Monasterio-Ospitalea eraiki zuten bertan, gaur egungo aterpe baten modukoa.
1512an, nafarren eta gaztelarren arteko Belateko gudua gertatu zen, Joanes III.ak Nafarroako Erresuma berreskuratu nahi izan zuelarik, baina gaztelarrek (ipuzkotarrak izanik ere) garaitu zuten."
☆
« Ipuzkoa izena zuen Oria bailarak lurraldea Nafarroa zen garaian. 1200. urtean Gaztela sartzean 'G'-a erantsi zioten eta ordutik hasi zen Gipuzkoa erabiltzen »
☆
▪︎ULTZAMA
¤ Etimología vasca
0.
< *GOI ORO HEDA ZAN IPUZKOA-KO MUGA-ZAINA DEN IBAŔ
(zan den > handî : grande, gran, mucho, muy)
•Responde a todas las variantes escritas del medievo
y tiene sentido de altura y de frontera. Cuando hay solución interna del idioma no hay que aceptar soluciones externas al idioma. Lo siento, maestro Mitxelena.
¤ Significado
•VALLE QUE VIGILA LA FRONTERA DE IPUZKOA / GIPUZKOA MUY DESPLAZADO TODO EN LO ALTO.
(Frontera antigua entre vascones y bárdulos y posteriormente entre nafarrak e ipuzkotarrak / gipuzkotarrak.)
¤ Evolución fonética y aglutinación del nombre
0.
< *GOI ORO HEDA ZAN IPUZKOA-KO MUGA-ZAINA DEN IBAŔ
1.
> *HUI ORO ÎTE ZA^ IBUZGUEGU MUHA-^AINA RI^ IMA^
2.
> *HU [O^O <> U^U <> URU <> ULU] (Î)[T<>D<>R<>^] (I) ZÂ IUU^HUEHU MU^A Â(I)HA (^Î) (I)MÂ
3.
> *HI [Ō<>Ū<>UR<>UL] TZÂ (IIÎ^II^I) M(U)Â Â^A MÂ
> *HI
[Ō / Ū / UR / UL]
TZÂ
MĀ^MA > MĒ^MA >M(Ī^)MA
4. Variantes históricas
> HI - Ō/Ū/UR/UL - T/D/R/^ - ZÂ -MA
"Erdi Aroan, ibarraren izena idazkietan hainbat eta hainbat eratara azaltzen zen:
Iozama, Utzama, Hutzama, Uçama edo Uzama, ustezko jatorrizko Uxama eta egungo Ultzamaren arteko eratorriak izango liratekeenak. 1366ko testu batean Urçama bezala agertu zen. Honek Jose Maria Satrustegi ur hitzarekin erlazionatzera eraman zuen"
4.1
S.XI
a)
> ^I Ō ZĀ MA
= ÎŌZĀMA
b)
> ^ Ū T ZÂ MA
= ^ŪTZÂMA
c)
> HI Ū T ZÂ MA
= HŪTZÂMA
d)
> ^ Ū ZÂ MA
= ^ŪZÂMA = UÇAMA
4.2
S.XIV
> ^ UR ZÂ MA
= URZAMA = URÇAMA
4.3
S.XVI >>> S.XXI
> ^ UL T ZÂ MA
= ÛLTZÂMA
♧◇♧
¤ Etimologías propias de @fga51.
♧◇♧
No hay comentarios:
Publicar un comentario