miércoles, 3 de diciembre de 2025

*HES.Cercar.Aitzineuskeraren erro bat.Protopalabra monosilábica: raíz.*HES - HESI - ASKE - ASKA - HESTU- HESGAILU - HESI KEINU - HESTE - IHESI. Cercar - Vallado - Libre - Abrevadero - Prieto - Vendaje - Gesto Barrera - Intestino - Escaparse / Fugarse. Jatorrizko esanahia.


◇◇◇

*HES.
Cercar.
Aitzineuskeraren erro bat.
Protopalabra monosilábica: raíz.
*HES - HESI - ASKE - ASKA - HESTU
- HESGAILU - HESI KEINU - HESTE - IHESI.
Cercar - Vallado - Libre - Abrevadero
- Prieto - Vendaje - Gesto Barrera
- Intestino - Escaparse / Fugarse.
Jatorrizko esanahia.

☆☆☆

*HES.
Apresar.
>>>
(Cercar, Vallar, Apretar, Oprimir)

Jatorria:
0. Heldu Aurretik eta  Atzetik.

Esanahia:
-Sujetar por Delante y por Detrás.
-Apresar.

Bilakaera:
0. Heldu Aurretik eta  Atzetik.
1. Heru  Arredi ide Etzidi.
2. HEi  Eliri  irE ESiri.
3. HE  Er(ii)  (i)E  ES(ii).
4. HE ErE ES.
5. HE EE ES.
= HES.

Eratorriak:

-Hesi:
cercado
<Hes Inguru
apresa alrededor
>hes  ihii
>hesiii = Hesi

-Aske
(a no confundir con eska-tu : pedir)
<Zan Hesi Ge
muy sin cercado
sin cercar
libre
>han hesi ke
>a esi ke
>Aske

-Aska:
abrevadero
(no confundir con eska-tu : pedir)
<Zan Hesi KaR
gran cerco de piedra
>han esi ka
>a isi ka
>Aska

-Hestu:
apretado
<Hes Dor
lo más apresado
apretado.
>Hestu

-Hesgailu
vendaje
gailu: dispositivo
hes: apretar, cercar

-Hesi-keinu
gesto barrera (cerca, valla)
gesto de protección
(de salud personal y/o ajena)

-Heste
intestino
0. Gi Hesi Heda.
-Extenso Cercado de Carne.
1. hi hes ite
2. iheste
3. Heste


-Ihesi
huir , escaparse, fugarse, evadirse.
0. Oro Hesi Jauzi.
-saltar/saltando todas las cercas.
-huir / huyendo
-escapándose
-fugándose
-evadiéndose
1. uu hes ieuzi
2. ii hes iiii  
=  Ihesi

♧◇♧
@fga51
♧◇♧

martes, 2 de diciembre de 2025

ATXIKI - LOTU - ATXILO - ATXILOTU . Retener - Atar - Preso  / Prisionero - Detener / Detenido. Jatorrizko esanahiak.



◇◇◇

ATXIKI - LOTU - ATXILO - ATXILOTU .
Retener - Atar - Preso  / Prisionero
- Detener / Detenido.
Jatorrizko esanahiak.

☆☆☆

ATXIKI
retener, aferrarse, adherirse, agarrarse,
pegarse, unirse, pender, depender.

[ UKAN >> EDUKI >> ATXIKI ]

[ EDUKI
tener, poseer.
retener, tener sujeto, sujetar.
<ZAN HEDA ORO UKAN DEN
-Que es tener todo  muy extensamente.
-Poseer.
>HEN IDE UU UKE RI
>E D(I) UU UKI I
>EDUUUKII =  EDUKI ]

ATXIKI
0. HAR ETA OSO ZAN  EDUKI.
-Agarrar y sujetar muy mucho.
-Retener.
1. HA ITE USU  ZE  ErUKI
2. A TI ISI ZI EUKI
3. ATIISIZIIIKI
= AT(I)S(I)ZIKI

4. ATSZIKI
(sz <> x // tsz <> tx)

= ATXIKI

♧♧♧


LOTU / LOT
atar, anudar
unir, asociar
0. BILDU ORO DOR
-Unir todo lo más.
-Atar.
1. BIRU OO TU
2. U(I)LU OO TU
3. UL(U)OOTU
4. LOOTU <> LOOT
  = LOTU <> LOT

♧♧♧


ATXILO(T)
preso, prisionero,
0. ATXIKITU ORO DEN
-Que está Del Todo Retenido.
-Que está Preso.
1. ATXIGIDU OLO TI
2. ATXIHIrU ULO T
3. ATXIIIILOT
= ATXILO(T)
4. ATXILO.

♧♧♧

ATXILOTU / ATXILOT
detener, apresar

0. ATXILOT ORO EGIN
-Hacer del Todo Prisionero
-Hecer del Todo Preso.
-Apresar, Detener.
1. ATXILOT  UU  (IHI)
2. ATXILOTU

♧◇♧
@fga51
♧◇♧

LA RIOJA / LARRIOJA. RIOJA / ERRIOXA. Jatorrizko esanahia.




◇◇◇

LA RIOJA / LARRIOJA.
RIOJA / ERRIOXA.
Jatorrizko esanahia.

☆☆☆

LARRIOJA / LA RIOJA.
RIOJA / ERRIOXA.
Abarca parte del Valle del Ebro en su Zona Septentrional y del Sistema Ibérico en el Sur. Geográficamente está dividida por Siete Ríos que Descienden desde la Montaña hacia el Ebro, el cual vertebra la región. Por este motivo, La Rioja es conocida como "la de los Siete Valles" con sus correspondientes
Rios (el Ebro y el Oja entre ellos) y sus Sierras montañosas, (la Sierra de la Demanda,
la Sierra de Cameros  y el Sistema Ibérico entre ellas).
-Jatorria:
0. GOI ORO HEDA DOR AURREAN
(Iberiar Sistema)
ORO HARAN  (7) DEN HERRI.
-Esanahia:
Comarca que es Todo Valles (7)
Delante de Alta Cumbre Toda Extensa.
(Sistema Ibérico. Visto desde el N.)
-Bilakaera:
0. GOI ORO HEDA DOR AURREAN
ORO HARAN DEN HERRI.
1. HUI UU IRA RURR ARRIE
OO  HAA  RI  IR.
2. (II  II  I)LA  (I)RR  ERRII
OO  HAA  (I  I).
3. LARR(I)RRIIOOHAA.
(h aspirada > j)
4. LARR-RRIOJA.
= LARRIOJA.
= LA RIOJA.
Por confusión de "La" con el artículo castellano:
RIOJA  / ERRIOXA

♧◇♧
@fga51
♧◇♧



lunes, 1 de diciembre de 2025

OÑA - GOÑI - OÑATE / OÑATI. Bureba - Nafarroa - Deba Garaia, Gipuzkoa. Jatorrizko esanahiak.





◇◇◇

OÑA - GOÑI - OÑATE / OÑATI
Bureba - Nafarroa - Deba Garaia, Gipuzkoa.
Jatorrizko esanahiak.
☆☆☆

OÑA
Villa de la Bureba,
Merindades de Burgos,
Condado de Castilla
Antigua Sede Navarra.

OÑA
< HONIA <> HONNIA < GONNIA
0. GOI ORO HEDA DEN BEHE ZAN.
(bene > behe)
(zan den > handi)
-Que está muy bajo un alto todo extenso.
-Que está bajo una sierra montañosa.
1. GO  OO  IRE RIN MII  HAN.
2. GO OO II IN  NII  HA
3. GOINNIA
4. HOINNIA
5. OÑA



GOÑI
Haran Nafarroan.
Herria.
Iruña eta Lizarraren artean.

GOÑI
< GONNIE < GONNIi
0. GOI ORO ZAN HEDA BEHE DEN.
-Que está bajo un alto todo muy extenso.
-Que está bajo una sierra montañosa.
0. GOI ORO ZAN HEDA BEHE DEN.
1. GO OO  HEN IRE MII RI
2. GO OO IN (II) NII I
3. GOINNI
4. GOÑI

Oharra:
Oña eta Goñi-ren jatorriak oso parekoak dira.



OÑATE / OÑATI
Alto Deba
Gipuzkoa
Muga con Araba.
Jatorrizko esanahia.

Udalerria ingurune menditsuan dago, eta Aizkorri, Aloña, Zaraia 
eta Elgeako mendilerroek mugatzen dute.
Iturburua bertan duen Oñati ibaia Debaren ibaiadar nagusienetakoa da.

Iparraldean Bergara eta Antzuola; hegoaldean Barrundia eta Donemiliaga, (Araba); ekialdean Legazpi; 
eta mendebaldean Arrasate 
eta Aretxabaleta.

Herriguneaz gain, 
beste 16 baserri-auzo ditu: 
Arantzazu, Araotz, Uribarri, 
Lezesarri, Urrexola, Murgia, Olabarrieta, Berezao, Garagaltza, Goribar, 
Zañartu, Torreauzo, Garibai, 
Santxolopetegi, Zubillaga 
eta Larraña.

Auzo hauetatik historikoki elizate
izena Urrexolak eta Araotzek dute.
Era berean, Araotzek hainbat auzune ditu: Elizondo, Ugaran, Jausoro, 
Zubia, Madina edo Maiña, Araotz Urruti edo Aratzurti, Agerre, 
Aizkorbe, Uriarte eta Gerneta.

OÑATE / OÑATI

Jatorria:

0. GOI ORO HEDA BEHE ZAN HARAN ATE DEN HERRI.

Esanahia:
-Comarca (condado) que es Puerta del Valle
(del Alto Deba, la otra puerta es Arrasate)
Muy Debajo de Alturas Todo Extensas.
(Aizkorri, Aloña, Zaraia eta Elgeako 
mendilerroek)

Bilakaera:

0. GOI ORO HEDA BEHE ZAN HARAN ATE DEN HERRI.
1. HOI OO IRE  MII HA  ARA  
ATE RI IR.
3. O OO  II  NII A AA ATE I I.
= OINIATEI.
4. OÑATE.  / OÑATI.

♧◇♧
@fga51
♧◇♧