
Euskal hitz eta leku izenen jatorrizko esanahiak. Gizarteaz eta gizakiaz hausnarketa batzuk.
◇◇◇
ValdORBA / ORBAibarra.
Nafarroa.
ORBA - KATALAIN - GARÍNOAIN
- BARÁSOAIN - MÁKIRRIAIN - AMÁTRIAIN
-SÁNSOAIN - SÁNSOMAIN
- UZKITA - ORÍSOAIN.
Jatorrizko esanahiak.
☆☆☆
VALDORBA (Val d'ORBA)
ORBAIBARRA
Katalain Orbaibarrako (Valdorba)
Garinoain udalerriko herri hustu bat da,
Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Erdialdea eskualdean.
Garinoainekin batera hiri jarraitua osatuz, Zidakos eta Leotz ibaiek inguratzen duten ordoki txiki baten gainean dago Barasoain.
Orbaibarreko (Valdorba) lehen herrigunea
da Garinoain-Barasoain.
¤ Valdorba está compuesta
por 7 municipios:
1•Barásoain,
2•Garínoain,
3•Leoz / Leotz (compuesto),
4•Olóriz (compuesto),
5•Orísoain,
6•Pueyo / Pueio
7•Unzué.
¤ Ayuntamiento de Leoz / Leotz:
1•Amátriain,
2•Amunarrizqueta / Aminarrizketa
3•Artáriain,
4•Benegorri,
5•Bézquiz / Bezkiz
6•Iracheta / Iratxeta,
7•Iriberri,
8•Leoz/Leotz,
9•Máquirriain / Makirriain,
10•Olleta,
11•Sánsoain,
12•Sansomain,
13•Uzquita / Uzkita.
♧♧♧
▪︎ORBA
(Valdorba / Val de Orba / Orbaibar)
0. GOI AURREAN DEN IBAR
Valle-Vega que está Ante Alturas.
1. HUI ORRIE rI IBA
2. (II) ORRII I IBA
3. ORR(I)BA
4. ORRBA = ORBA
♧♧♧
▪︎KATALAIN
en Garinoain.
(Nada que ver con alguien catalán!)
0. GAIN HEDA AURRE ZAN DEN IBAR HERRI.
-Pueblo del Valle que está
Muy Ante Extensa Cima.
-Pueblo Ante Sierra
o Cadena Montañosa.
1. KAI ITA ARRE HAN rIN IME IR
2. KA TA ALE HA IN IN(I) (I)
3. KA TA AL(I) A IN (I)N
4. KATAALAINN
= KATALAIN
♧♧♧
▪︎GARÍNOAIN
junto a Barasoain.
Existen en su término cuatro (4)
antiguos castros vascones, en uno
de ellos se encuentra su sencilla
ermita de Sta. Cecilia.
Sus nombres históricos:
Garinduang (1072)
Garindoin (1193)
Garinnoain (1194)
Garinoayn (1268)
Guarinoayn (1280)
Garinoain (1366)
Garinoain (1534)
Garyncayn (1587)
Garinoain (1802)
Garinoain (1945)
Garinoain (1979)
Oharra:
*No viene de Galindo / Garindo.*
Indica ubicación, como casi todos los
topónimos euskéricos.
Se ve claro en su primera
aparición histórica escrita:
¤ GARÍNDUANG (1072)
▪︎GARÍNOAIN
0. GARAI DEN DOR ZAIN GOI
BEHEAN DEN IBAR HERRI
-Pueblo del Valle
que está Bajo Cima
que es Alta Cumbre
Vigía (Atalaya).
- Pueblo Bajo Atalaya.
0. GARAI DEN DOR ZAN GOI
BEHEAN DEN IBAR HERRI
1. GAAI rIN DU HAN GUI
MIIE rI IME IR
2. GAA RIN DU HAN GII
NIII I IN(I) (I)
3. GARINDUANGIN(I)N
4. GARINDUANGI(NN)
5. GARINDUANG(I)
6. GARINDUANG (1072)
(epéntesis >)
7. GARÍNDOIN (1193)
(epéntesis >)
8.1 GARÍNNOAIN (1194)
8.2 GARÍNOAYN (1268)
8.3 GARÍNOAIN (1366tik gaurdaino)
♧♧♧
▪︎BARÁSOAIN
(antig°: Verásoain)
Junto a Garínoain,
en un pequeña meseta.
(Como en plataforma de observación
o atalaya).
BARÁSOAIN / BERÁSOAIN
0. IBAR ORO HEDÁ OSO ZAIN DEN HERRI.
-Pueblo que Guarda
el Todo Muy Extenso Valle.
-P° Atalayero del Valle.
1. IBA UrU IrÁ USO HAIN rIN IR
2. BA II IRÁ (I)SO AI IN (I)
3. BAIRÁSOAIN
(ai > e:)
4.1 BERÁSOAIN
(ai > a:)
4.2 BARÁSOAIN
♧♧♧
▪︎MÁKIRRIAIN
< *BÁGIRRIAIN
0. IBÁR GOI AURRE HEDA DEN HERRI.
-Pueblo que se Extiende
Delante Arriba del Valle.
1. IMÁ KUI ORRE IRA RIN IR
2. MÁ KII URRI IA IN (I)
3. MÁ KI IRRI IA IN
= MÁKIRRIAIN
♧♧♧
AMÁTRIAIN
< *ABÁTIRRIAIN
0. HEDA IBÁR DOR AURRE ZAIN DEN HERRI.
-Pueblo que Guarda Lo Más Delante el Extenso Valle.
-Vanguardia del Valle.
1. IRA (I)MÁ TU ORRE HAIN rI IR
2. (I)A MÁ TI URRI AIN (I) (I)
3. A MÁ TI IRRI AIN
= AMÁTIRRIAIN
4. AMÁTRIAIN
♧♧♧
SÁNSOAIN / SANTSOAIN
(*no viene del nombre Santso*)
Sansoaing (1011)
Sanssoan (1055)
Sansoain de Orba (1094)
Sansoango (1226)
Sanssoayn (1366)
Sansoain (1534)
Sansoain (1802)
Santsoain (1953)
Santsoain (1974)
Santsoain (1990)
SÁNSOAIN
Sansoaing (1011)
Sansoango (1226)
< *SANSOAINGO
0. ATZEAN ZAIN OSO HEDA DEN GOI IBAR HERRI.
-Pueblo Alto del Valle
que está Muy Desplazado
Guardando Detrás.
-Retaguardia del Valle.
1. ETZ(I)AN ZE USO IRA RIN GO IME IR.
2. (I)SAN Z(I) (I)SO (I)A IN GO (I)N(I) (I).
3. SANZSOAINGO
3.1 SANSOAINGU (1226)
4. SANSOAING (1011)
5. SÁNSOAIN (1326 - 1802)
6. SANTSOAIN (1953 - 1990)
♧♧♧
SÁNSOMAIN / SANTSOMAIN
(tampoco viene de de Santso)
(las variantes con Santso son
modernas)
(es nombre de ubicación-función,
retaguardia tb. en este caso).
Sansomanc (1141)
Sansumain (1150)
Sansumayn (1197)
Sansomayn (1366)
Sansomain (1534)
Sansomaryn (1587)
Sansomain (1802)
Santsomain (1990).
0. ATZEAN ZAIN OSO
BEHA DEN GOI IBAR HERRI.
-Pueblo Alto del Valle
que Mira Atrás Muy Vigilante.
-Pueblo Vigía de Retaguardia.
1. ETZ(I)AN ZAI SO
M(I)A rIN KUI IME IR
2. (I)SAN ZE SO
MA IN KUI IME IR
3. SAN I SO
MAIN KII IN(I) (I)
4. SAN(I)SOMAINKI(N)
5. SANSOMAINK(I)
= SANSOMAINK
5.1. SANSOMANC (1141)
5.2. SANSUMAIN (1150)
5.3. SANSOMAYN (1366)
- SÁNSOMAIN (1802)
6. SANTSOMAIN (1990)
♧♧♧
▪︎UZKITA
0. ORO ZAIN ATZE GOI HEDA DEN IBAR HERRI
-Pueblo del Valle
que está Desplazado
Atrás Arriba
Vigilando Todo.
-Atalayero de Retaguardia.
1. UU ZE ETZ KUI ITA RI IME IR
2. UU Z(I) (I)Z KII ITA (I) (I)N(I) (I)
3. UUZZKIIITA(N)
4. UZKITA
♧♧♧
▪︎ORÍSOAIN
Orbaibar erdian kokatua, herri hau, inguruko gehienak bezala, muino baten gainean dago, Leotz ibaiaren ibarrean.
Orissoin (1198)
Orissoain (1268)
Orissoayn (1366)
Oriziain (1366)
Orisoain (1534)
Orissoayn (1587)
Orisoayn (1591)
Orisoain (1802)
Orisoain (1945)
Orisoain (1996)
Su nombre no viene de un supuesto propietario llamado Oriso: se tiran a
lo fácil por desconocimiento.
Los fines en -ain no tienen por qué
indicar siempre propiedad: -aren > -ain.
Puede venir tb. de :
heda den > ira rin > ia in > -ain
beha den > -a rin > -ain
zain > -ain
etc.
ORÍSOAIN
0. ORO GOI OSO HEDA DEN
IBAR ERDIKO HERRI
-Pueblo del Centro del Valle
que se Extiende
Todo Muy en Alto.
1. ORU HUI USO IRA RIN
IME IRIGU IR
2. ORI II ISO (I)A IN
(I)N(I) (IIHI) (I)
3. ORISOAINN
= ORÍSOAIN
♧◇♧
@fga51
♧◇♧